Grupi i shtatëmbëdhjetë i elementeve kimike
Ky grup përbehet nga këto elemente :
Fluori
Klori
Bromi
Jodi
Astati
Etimologjia e emrit vjen nga fakti qe mund te krijojnë kripëra me metalet. Ne shtresën e jashtme kane 7 elektrone, kështu qe kane tendence te marrin një elektron, ne kripërat jonike ose te jonizuara ne ujë shfaqen me ngarkese negative. Janë elementet me elektronegative dhe ne gjendje elementare formojnë molekula biatomike. Mund te reagojnë dhe midis tyre duke formuar molekula si BrF, ICl e ClF. Ne temperature mjedisi fluori dhe klori janë gaze, bromi është lëng, jodi dhe astati janë te ngurte, edhe pse astati është aq i rralle e i paqëndrueshëm sa zakonisht nuk konsiderohet. Me metalet formojnë kripëra me formule
My+ X y ku X është halogjeni dhe M metali, formojnë dhe hidracide binare me formule HX (HF, HCl, HBr, HI). Halogjenët janë shume reaktive dhe ne sasi te mjaftueshme mund te jene letale për organizmat biologjike. Fluori është me reaktivi dhe ne fakt reagon dhe me gazet e dobët ; klori dhe bromi përdoren si dizinfektante. Klori është halogjeni me i bollshëm ne Toke, ku gjendet si jon klorur, gjithmonë ne formën jonike është i vetmi halogjen i nevojshëm për organizmin njerëzor. Iodi nevojitet ne sasi minimale për prodhimin e hormoneve tiroidale. Fluori përdoret ne prodhimin e pastave te dhemebve sepse formon një shtrese qe forcon zmaltin.Fluori
Fluori është një element kimik, i perfaqësuar nga simboli kimik F , dhe numër atomik 9. Format e Fluorit , janë formë elementare ku lidhet me vetveten , duke rezultuar në molekulë dyatomik F 2 . F 2 është një reagues i madh, helm , i zbehtë, verdhosh i gazit ngjyrë kafe. Fluori elementar është më reaktiv kimikisht dhe elektronegativi më i madh i të gjithë elementeve.Për shembull, ai lehtë do ti "djeg"hidrokarburet në temperaturën e dhomës, në dallim nga djegia e hidrokarbureve nga oksigjeni, e cila kërkon një energji për aktivizimin me një shkëndijë elektrike. Prandaj, fluor molekular është tejet i rrezikshëm, më tepër nga të tjerët halogjen dhe më helmuese se gazi i klori. Elektronegativitet i madh i Fluorit , sipërfaqe atomike të vogël , na jep tipare unike të disa prej komponimeve të tij.
Përdorimi
Elektonet e fluorit
Fluori përdoret për përgatitjen e përbërjeve organike të fluoruara (CFC) si freonet të cilat përdoren në impiantet frigoriferike dhe janë shumë të dëmshme për mjedisin. Gjen zbatim në përgatijen e lëndëve plastike, përgatitjen e pastave të dhëmbëve, teflonit i cili është një përbërje polimere e tetrafluoretenit C2F4. Tefloni përdoret për veshjen e enëve të kuzhinës si tiganë, tenxhere për t’i bërë të qëndrueshme ndaj nxehtësisë.
Klori
Klori është element kimik i cili sëbashku me Jodin (I), Bromin (Br), Astasin (At) dhe Flourin (F) bëjnë pjesë në grupin e 17-të të sistemit periodik duke u identifikuar edhe si substanca (lat.) halogjene që do të thotë (sq.) kripëformues. Klori në nivelin e jashtëm energjetik ka 7 elektrone të cilat paraqesin edhe valencën e tij. Klori formon jone negative kur bashkohet me atomet e elementeve të tjera dhe arrinë konfiguracionin stabil sikurse të gazrave fisnike me elektrone në nivelin e jashtëm energjetik. Klori si element halogjen me metale formon konponime jonike, ndërsa me jometale formon konponime me lidhje kovalente. Klori në temperaturë të zakonshme gjindet si element dy atomik Cl2.
Historia
Klorin e zbuloi kimisti suedez Karl Vilhelm Shele (Karl Wilhem Scheele) më 1774 me ngrohjen e acidit klorhidrik (HCl) me dioksidin e manganit. Emri klor rrjedh nga fjala (grek.) kloros që do të thotë (sq.) ngjyrë e gjelbër.
Përhapja në natyrë
Klori është element halogjen (kripëformues) më i përhapuri në korën e Tokës. Meqënese klori është shumë aktiv ai nuk mund të gjindet në natyrë si substancë elementare por vetëm si komponim. Ai gjithashtu gjindet edhe në disa liqene të njelmëta duke ndihmuar në formimin e kripës së kuzhinës në reaksion me natriumin (Na), sipas reaksionit kimik Na + Cl → NaCl. Ai gjendet edhe në fromë të mineraleve të halit ose të kripës së gurit siç janë: NaCl, silvin, KCl, silvinit NaCl, KCl, karnalit, MgCl2 pastaj 6H2O etj.
Mënyrat e Përfitimit
Klori përfitohet në dy mënyra në laborator dhe në industri. Klori përfitohet edhe me oksidimin e acidit klorhidrik (HCl), me dioksidin e manganit (MnO2), permanganatin e kaliumit (KMnO4), me dikromat kaliumit (K2Cr2O7) etj. Në laborator klori përfitohet sipas reaksionit: 4HCl + MnO2 → MnCl2 + Cl2 + 2H2O Nga ana tjetër me elektrolizën e tretësirës së klorurit të natriumit, NaCl, ku përftohen tri produkte kryesore: hidrogjeni, H2 që reduktohet në katod (-), klori, Cl2 që oksidohet në anodë (+), ndërsa hidroksidi i natriumit NaOH mbetet në tretësirë. Klori në industri përfitohet sipas reaksionit kimik: 2NaCl + 2H20 → 2NaOH + Cl2 + H2
Vetitë fizike
Klori në kushte të zakonshme është substancë me ngjyrë të verdhë në të gjelbër ai është 2,5 herë më i rëndë sesa ajri, ka erë dherëse ngulfatëse dhe është shumë helmues. Tretet mirë në ujë dhe formon tretësirën ujore të klorit që quhet "ujë klori".
Vetitë kimike
Klori është element shumë reaktiv ai bashkëvepron me metale, gjysmëmetale, jometale. Klori me oksigjenin (O) formon disa lloje acidesh siç janë: (Cl2O, Cl2O3, Cl2O3, Cl2O5) me valencë ose numër oksidues +1, +3, +5, +7. Klori bashkëvepron drejtëpërdrejtë me metale dhe formon kloruret përkatëse si p.sh. kloruri i natriumit (KCl), kloruri i magnezit (MgCl2), kloruri i aluminit (AlCl3) etj. Klori bashkëvepron edhe me baza, por produktet e reaktantëve varen kryekëput nga kushtet në të cilat zhvillohet reaksioni qofshin ato natyrore apo artificiale. Në të ftohtë klori bashkëvepron me hidroksidin e natriumit (NaOH) duke përfituar hipokloritin e natriumit sipas reaksionit: 2NaOH + Cl2 → NaCl + NaOCl + H2O
Përdorimi
Klori gjen zbatim ne shumë fusha, Klori (Cl) gjithashtu përdoret edhe për dezinfektimin e ujit mirëpo vetëm kur bashkëvepron me oksigjenin (O) sepse i vetëm në ujë ka veti helmuese. Klori gjithashtu përdoret edhe në industri si në ate të tekstilit për zbardhjen e leshit, pastaj pë përfitimin e lëndëve plastike, të pesticideve, të letrës, të helmeve kimike, p.sh klori si helm për herë të parë u përdor në Luftën e Parë Botërore nga gjermanët kundër francezëve në pjesën e frontit Iperi më 22 prill 1915. Në këtë sulm u helmuan afër 15000 ushtarë francezë ku si pasojë vdiqën 5000 prej tyre.
Bromi
Brom është një element kimik me simbolin kimike është Br ( GH. βρωμος, brómos, erë e keqe, lat. bromum), numri atomik 35, dhe numri CAS 7726-95-6. Bromi është një halogjen . Në temperaturë dhome, brom është një lëng ngjyrë kafe të errët e rëndë, e cila lë të kuqe kafe, mukozës fort irrituese dhe avuj gërryese. Ajo është gjithashtu e dëmshme për lëkurë, si një lëng.
Bromine thelbësor, pastërtinë 99,8%, shuma e rreth 2 g, vulosur boorisilikaattilasiampulliin .Shishkë është mbyllur me akrilik në kubike, gjatësia buzë prej 5 cm.
Brom nuk është i lirë në natyrë në formën thelbësor , por vetem ne kombinim . Ajo ka qenë në ujë të detit dhe në shtresat e kripëra , bromides . Në veçanti, ka shumë e bromides të Izraelit dhe të jordanez kufirin e Detit të Vdekur , pesë gram për litër. Pa pagesë brom mund të izolohet nga deti bromides ujit të klorit formular. , Izraeli është prodhuesit më të madh në botë i bromine në Shtetet e Bashkuara së bashku me të.
Brom reagon me pothuajse të gjitha elementet e më të komponimeve organike të tilla si aminet , alkenes , fenolet ,aromatike karbonate të hidrogjenit, ketonet dhe acidet me.
Përdorimi
Brom është përdorur kryesisht bojë, farmaceutike dhe industri fotografike . bromides, dhe një numër i komponimeve të tjera bromine është efektet qetësues dhe narkotike. Shembuj të këtyre bromisovaali , fenatsepaami , halothanedhe brallobarbitaali . Ata kanë qenë më parë e përdorur si hipnotike dhe epilepsi terapi.
Një përdorim i madh është në bromine retardants flakë që janë përdorur në televizorë, kompjuterë, edhe veshje.Brom është gjetur në qumështin e nënës, dhe efektet e tij në trup nga ende e njohur. Në të kaluarën, brom përdorurdibromoethane prodhimin. Dibromoethane ishte një benzinë shtesë e cila reagon me një tjetër djegia e benzinës shtesë, tetraethyl tillë që të çojë bram shpërndarë në gaz shter . Karburantit pa plumb ka reduktuar ndjeshëm përdorimin e bromine.
Komponimet bromine janë shkatërruar Tokës shtresën e ozonit dhe, për këtë arsye, përdorimi i bromine prandaj ka për qëllim për të reduktuar marrëveshjen. insecticidal vende të nxehtë përdorin metil bram, gjithashtu shkatërron atmosferën. Ajo është përdorur si një dezinfektues dhe për qëllime të tjera që nuk janë shpikur ende një zëvendësues.
Color shtues
Në Bibël librin e Ezekielit përmend Qipro purple . Ajo ishte në detin Mesdhe jetojnë MUREX BRANDARIS-purppurakotilosta. Kërmill pasur në bromine.
Purple ishte një herë një ngjyrë shumë të vlefshme, dhe pëlhura njolla janë përdorur vetëm nga sundimtarët, të tilla si perandorëve romakë dhe senatorë, dhe kardinalët e Kishës Katolike vazhdon të jetojë në vjollcë, por lyer me bojë sintetike. Vlera sintetike për shpik nga William Perkin në 1856 .
E lirë e bromine thelbësor, izoluar parë nga Antoine-Jérôme Balard në 1826 .
Jodi
Jodi është element kimik. Në trupin e njeriut ka më pak se një majë (0.00004%) luge jod, megjithatë pa të do të vdiste njeriu. Nëse ushqehet larva me jod, ajo do të kthehej në bretkosë.
Përbërja
Jodi tretet pak ne uje (0.081% ne temperaturen 10oC). Ai tretet mire ne alkool etilik dhe akoma me mire ne eter dietilik, ne sulfur karboni, benzen, kloroform e ne tretes te tjere organike. Jodi molekular mund te perftohet nga oksidimi i dy joneve I- me klorin:
Komponimet kimike
Simboli kimik I elementit jod eshte I. Numri atomik I tij eshte 53. Masa atomike eshte 253.81 gr/mol. Dendesia e jodit eshte 4940 kg/m3 Jodi formon kristale te sistemit rombik me ngjyre te murrme te erret (hiri) dhe shfaq shkelqim metalik. Avujt e tij kane ngjyre vjollce me ere jo te kendshme (te ngjashme pak me klorin ose bromin) Eshte percjelles I keq I nxehtesise dhe elektricitetit. Jodi eshte I vetmi halogjen, i cili kalon me nxehje nga gjendja e ngurte ne gaz, pa kaluar ne gjendje te lenget (pra kalon ne procesin e sublimimit). Nuk gjendet I lire ne natyre dhe eshte nuk eshte mjaft I perhapur e siperfaqen e Tokes, por mjaft i perqendruar ne ujerat e deteve dhe ne trupin e gallesave.
Astati
Astati është një element kimik radioaktiv me simbolin At dhe numri atomik 85. Ajo është e rëndë halogjen njohur. Astati është prodhuar nga prishja radioaktive në natyrë, por për shkak të jetës së saj të shkurtër gjysmë ajo është gjetur vetëm në sasi të minutë. Astati u prodhua së pari nga Dale R. Corson, Kenneth Ross MacKenzie, dhe Emilio Segre në 1940. Tre viteve të kaluara para se gjurmët e astatine janë gjetur edhe në minerale natyrale. Deri kohët e fundit shumica e karakteristikave fiziko-kimike të astatinë ishin të nxirren nga krahasimi me elemente të tjera. Disa Izotopet astatine kanë qenë përdorur si alfa-grimcë emitters në shkencë, dhe aplikacionet mjekësore për-211 astatine janë testuar. Astati aktualisht është element grupet e vetme natyrale, me më pak se 30 gram vlerësohet të jenë të përmbajtura në koren e Tokës gjithë së.
.jpg)
