Asepsia dhe antisepsia. Autoklava. Larja e duarve.
Asepsia
Eshte teresia e masave qe merren per parandalimin e infeksioneve ne organizem.
A-sepsis= gjendja e te mos paturit te agjenteve shkaktues te semundjeve.
Reduktimi ne maximum i kontaktit me pacientin dhe plagen e tij nga cdo objekt apo substance ne menyre qe te ulet nr i mikroorganizmave ne kontakt, eshte parimi baze i punes ne nje operacion kirurgjik.
Rreth viteve 1800 nga Semelvaisi u zhvillua koncepti i asepsise si rezultat i ritmeve te larta te etheve te lehonise.
Ka nje rregull kryesor : Cdo gje qe bie ne kontakt me plagen duhet te jete sterile.
Burimet e baktereve mund te jene ekzogjene ose endogjene.
Antisepsia
Kompleksiteti i masave qe synojne asgjesimin ose pakesimin e sasive se mikrobeve, duke penguar gjithashtu shumezimin dhe depertimin e tyre ne organizem me anen e metodave kimike, fizike, biologjike, mekanike.
Antisepsia Fizike
Krijimi i kushteve qe pengojne hyrjen dhe zhvillimin e mikroorganizmave, thithjen e toksinave tyre apo produkteve te devitalizuara, duke perdorur metoda fizike.
Nepermjet ketyre metodave synohet arritja e nje zbrazje te plote e te perhershme te lengjeve nga plaga, nga organet ose nga hapesirat ku ka grumbullime septike, pus, inde nekrotike, trupa te huaj.
Drenimi eshte nje metode shume e perdorur ne kirurgji qe lidhet me perdorimin e mjeteve qe favorizojne daljen nga nje kavitet apo organ te lengjeve, sekrecioneve, gazeve. Ka tipe te ndryshme drenazhi qe ndryshojne per nga forma, permasat, materiali perberes .
Nje material shume i perdorur per drenim jane garzat; ato kane porozitet dhe kapilaritet te larte.
Funksionet e garzave:
1- izolojne plagen:
2- kapilariteti krijon mundesine e tharjes se hapsirave te plages duke penguar grumbullimin e lengjeve, gje qe do te favorizonte shumimin bakterial.
3- lagia e garzave me substance baktericide i jep mundesi ketyre substancave te lokalizohen per nje kohe te gjate ne hapsiren e plages.
4- poroziteti dhe kontakti fizik me indet e demtuara ndihmon hemostazen.
Kujdes:Garzat duhet nderruar shpesh ne menyre qe te pengojne shnderrimin e tyre ne nje mjedis te pershtatshem te shumimit mikrobial.
Tubat e drenimit zakonisht jane prej materialeve plastike ( silikon, teflon,PVC, polietilen – prania e tyre tolerohet nga indet e organizimit duke dhene pak ose aspak fenomene inflamatore)
Fortesia dhe fleksibiliteti ityre varet bga materiali perberes dhe trashesia. Diametri i tubave te drenazhit varion nga 2mm-2cm ne varesi te vendit ku perdoret.
Mund te kene nje kanal ose te kombinohen disa. Drenat zakonisht funksionojne mbi bazen e parimit te gravitetit dhe diferences se presioneve.
Permbajtja e drenuar mblidhet ne qese sterile.
Nje tjeter metode e funksionimit te drenazhit eshte ajo aspirative, qe krijon ne ekstremitetin e jashtem te tubit nje presion negativ duke lehtesuar kalimin e materialit nga kaviteti i plages jashte saj ( perdoren kryesisht per kavitetin pleural)
Indikacionet e perdorimit te drenazhit
1-kur eshte konfirmuar prania e nje koleksioni per tu drenuar (absces)
2-kur mendohet se mund te formohet grumbullim qe duhet drenuar( gjak,limfe, bile, pus, material nekrotik)
3-kur evidentohet mundesia e hapjes se nje organi kavitar duke rrjedhur materialin e tij ne kavitet (anastomoza)
4-kur mendohet se eshte i nevojshem drenazhi per te kuptuar gjendjen e nje kaviteti pas trajtimit kirurgjikal dhe per te ndjekur mbarevajtjen e trajtimit.
5- drenim i organeve kavitare per te kontrolluar permbajtjen e tyre ,si dhe kur mendohet se eshte i nevojshem dekomprimimi i tyre (sonda nazogastrike)
Kujdes: Drenimi duhet te jete i kufizuar ne kohe, pasi mund te behet shkak per nderlikime si : infeksion i kavitetit te drenuar, shtypje mbi organe te ndryshme , vonese ne sherimin e plages.
Antisepsi mekanike
Lavazhi i plageve kirurgjikale postraumatike eshte nje metode tjeter per te eleminuar trupat e huaj, materialet e infektuara, grumbullimet serohemoragjike. Lavazhi behet me tretesira fiziologjike NaCl 0,9%.
Rendesi te madhe ka metoda e antisepsise mekanike qe nenkupton ekscizionin operator te buzeve, pareteve dhe fundit te plages se infektuar ( perpunim paresor i plages). Ne kete menyre hiqen indet e demtuara, te devitalizuara se bashku me bakteret.
Antisepsia kimike
Lende te ndryeshme qe kane aftesi te asgjesojne dhe te pengojne zhvillimin e mikrobeve ne mjedisin ku ato perdoren.
Perdoret edhe per pergatitjen e fushes operatore, duarve te kirurgut, materialeve qepese, instrumenteve qe do te jene ne kontakt me plagen.
Preparatet me te perdorshme jane:
1-alkooli tretesire 70-96% /pergatitja e duarve te kirurgut dhe sterilizim te materialeve kirugjikale.
2-tretesira e jodit 3-5%--dezinfektim te lekures perreth plageve te infektuar ose perreth incizionit dhe lyerjen e fushes operatore.
3-betadina (jod +polividon)
4-uje i oksigjenuar (H2O2)
5-permaganat kaliuli (KMnO4)
6-solucione hipertonike.
Antisepsia biologjike
Antibiotiket,vaksinat, serumet specifike, transfuzionet e gjakut
Antibiotiket veprojne me ane te toksicitetit selektiv; toksik per mikroorganizmat dhe jo per qelizat e organizmit, ne ndryshim me ata kimike.
Spektri i veprimit i gjere ( gram +/-)
i mesem
i ngushte (vetem ndaj nje grupi te caktuar)
Mekanizmi i veprimit : baktericid
bakteriostatik
Antibiotiket ne pacientet kirurgjikale preferohen te jepen me rruge parenterale, sidomos ne fazen post operatore.
Perzgjedhja e antibiotikut- antibiograme, empirike.
Larja e duarve
Tre procese: pastrimi mekanik
dezinfektimi
tanizimi i lekures( mbyllja e poreve)
Rregulli : sip volare-shpina e dores-hapsira mes gishtave-thonjte-pastaj dora e djathte-parakrahet-thonjte;
Metoda Spacokukocki
Solucion amoniaku 0,5% per 3min, 2here, alkool 96%
E thjeshte, efekt i mire baktericid
E vjeter tanime
Metoda Alfred
Larje me sapun e uje te ngrohte per 10 min,kompresa sterile, alkool, thonjte me jod.
Metoda Fyrbringer
Si me lart vecse alkool 70% dhe sublime 0.5%
Tani solucione te reja betadine, klorheksidine(efekt baktericid i mire dhe kohezgjatje e madhe)
Autoklava
Mjet per sterilizimin fizik te materialeve dhe instrumentave kirurgjikale
Me avull ne temperature 120*c per 30 min nen presionin 1,5 atm; ose 130*c per 5 min.
KONTROLLI I INFEKSIONIT NE PRAKTIKEN KIRURGJIKALE
Çeshtjet qe do te trajtohen:
A.Teknikat e sterilizimit te instrumentave :
B. Kujdesi per zonen e operimit , Desinfektimi operator , Pergatitja e stafit te kirurgjise
C. Asepsia postoperatore
D.Organizmat ngjites patogen
1.Sterilizimi me nxehtesi
Sterilizimi me avull
3.Teknikat e desinfektimit te instrumentave
4. Desinfektuesit kimike Ruatja e sterilitetit
5. Materialet njeperdorimshe
ILUSTRIM NE KABINET
Avantazhet e sterilizimit me autoklav
Autoklavi fuksionon me avull.Uji qe vendoset ne depoziten e tij zien ne temperature 100 ° dhe percjell nxehtesine me shpejt se ajri i thate. Avulli nen presion eshte me efikas dhe i denatyron proteinat e qelizave te gjalla. Avulli i krijuar nepermjet nje seri valvulash rrit temperaturen duke shkaktuar mbinxehien e avullit
Ndryshimi midis sterilizimit me ajer te thate dhe avull ne perdorimin e temperatures dhe kohes
Me ajer te thate Me avull
120° 6 ore 120° 36minuta
140° 3 ore 130° 14 minuta
160° 2 ore 140° 12 minuta
170° 1 ore
Avantazhet e sterilizimit me avull
Efikasitet i larte
Shpejtesi
Lehtesi ne pune
Dis avantazhet
Heq shkelqimin instrumentave
Kosto e larte e autoklavit
Efektet anti mikrobiale
Me avull:
Denatyron proteinat e qeliza
B. Kujdesi per zonen e operimit ; Desinfektimi operator ; Pergatitja e stafit te kirurgjise
a.Larja e duarve dhe e kraheve
b.Teknikat e pastrimit
c.Teknikat e sterilizimit
C. Asepsia postoperatore
d.Trajtimi i plageve
e.Trajtimi i dhimbjes
D.ORGANIZMAT NGJITES PATOGENIKE
Bakteriet
Organizmat virale
Flora e traktit te siperm respirator
Organizmat mykobakteriale
Numri total i organizmave orale, mbahet nen kontroll nga kater mekanizmat e meposhtem:
(1) riperteritja e shpejte epiteliale nepermjet deskuamimit,
(2) faktoret imunologjike te mbartesit
(3) tretja nga fluksi salivar
(4) konkurenca ndermjet organizmave orale
Flora e lekures se regjionit maksilofacial.
Lekura e regjionit maksilofacial ka shume pak organizma te perhershem ne floren e saj normale. Staphylococcus epidermidis dhe Corynobacterium diphtheriae jane speciet predominuese ne lekure
. Propionibacterium acnes gjendet ne pore dhe ne folikulat e flokeve. Shume individe e mbartin S.aureus, qe perhapet nga hunda ne lekuren e fytyres
Lekura ka mjete per te parandaluar hyrjen e organizmave qe gjenden ne siperfaqen e saj. Shtresa siperfaqesore epiteliale e lekures eshte e perbere nga qeliza epiteliale te keratinizuara, te afta per t'i rezistuar traumave te lehta. Per me teper, qelizat epiteliale bashkohen me njera-tjetra me ane te lidhjeve te forta qe pengojne hyrjen e bakterieve.
Viruset jane te kudondodhur ne mjedis, por fatmiresisht vetem disa prej tyre perbejne rrezik serioz per pacientin dhe ekipin kirurgjikal. Organizmat virale qe shkaktojne infeksionet me te rrezikshme, jane viruset e hepatitit B dhe C dhe virusi i imunodeficiences humane (HIV). Keto viruse kane ndryshime ne ndjeshmerine ndaj inaktivizim-it, kur tentohet parandalimi i perhapjes se tyre.
Viruset hepatike A, B, C dhe D jane pergjegjes per shumicen e infeksioneve hepatike.
Hepatiti A perhapet kryesisht me ane te kontaktit meujin te kontaminuar nga fecet e in-divideve te infektuar. Hepatiti C mund te perhapet edhe nepermjet feceve, edhe me ane te gjakut te kontaminuar. Hepatiti B dhe D perhapen me ane te kontaktit me cdo sekrecion human,sidomos gjaku
Fatmiresisht, mjetet qe inaktivizojne virusin perfshijne: desinfektantet qe permbajne element halogjeni (p.sh., jod-ofor, hipoklorit), formaldehidet, gazet e oksideve te etilen-it, te gjitha llojet e sterilizimit me nxehtesi dhe rrezatim. Keto metoda mund te perdoren per te minimizuar perhapjen e hepatitit nga nje pacient tek tjetri.
Per shkak te pamundesise se ketij virusi per te jetuar jashte organizmit , HIV-i (shkaktari i sindromes se imunodeficiences humane te fituar AIDS), vepron njelloj si agjentet e tjere te semundjeve seksualisht te transmetueshme. Transfer-imi i vironeve nga nje individ tek tjetri realizohet nga kontaminimi i drejtperdrejte me gjakun ose sekrecionet e infektuara ne siperfaqen e nje plage mukozale ose epite¬liale HIV-i e humbet aftes-ine e tij infektuese ne thatesire.
Shume pak njerez mbartes te HIV-it, e sekretojne vi-rusin ne sasi shume te vogla ne saliven e tyre. Nuk ka te dhena epidemiologjike qe te vertetojne mundesine e in-fektimit me HIV, vetem nepermjet salives. Gjaku i pa¬cienteve qe jane HIV-pozitive, permban perqendrime te vogla te pjesezave infektuese (106 pjeseza per mililiter, e krahasuar me 10'3 pjeseza/mL tek pacientet me HIV
Keta organizma jane te ndjeshem ndaj nxehtesise, oksideve te etilenit dhe rrezatimit; prandaj per te parandaluar perhapjen e tyre nga njeri pacient tek tjetri, te gjitha instrumentat dhe materialet qe riperdoren duhet te ster-ilizohen me nxehtesi ose me gaz te oksidit te etilenit. Kur eshte e nevojshme, pacientet me TBC te patrajtu¬ar, duhet ta shtyjne operacionin kirurgjikal, derisa te mjekohen me medikamentet perkatese te TBC-se
.jpg)
