Historiku i zhvillimit të shkencës politike

”Historiku i zhvillimit të shkencës politike”

Nuk ka një mendim unanim lidhur me fillimet e shkencës politike. Për disa studiues: 1. Shkencat politike janë po aq të vjetra sa qeverisjet. 2. Fillimet e shkencës politike i gjejmë në shekullin e XIX-të. 3. Fillimet e shkencës politike i gjejmë vetëm në shekullin e XX-të. Fillesat e shkencës politike. Mendohet që shkenca politike i ka fillesat

nga Mesopotamia, Kina, India, për tu përqafuar nga politikanët europianë dhe ata amerikanë, dhe për tu rikthyer sërish në lindje atje edhe ku nisi. Qytetërimi i Mesopotamit, shekulli i XVIII-XVII p. e. s - TABELAT E HAMURABIT (1728-1686 p.e.s) edhe pse nuk janë një vepër e mirëfilltë e shhkencës politike, sepse nuk mund të flasim për të në ato vite sërisht ato paraqesin një rëndësi mjaft të madhe dhe përbëjnë një objekt të rëndësishëm studimi sepse, ato karakterizoheshin nga refleksione politike. Në Kinë mund të veçohet, KONFUCI i cili ka jetuar ndërmjet viteve (551 - 478 p. e. s). Konfuci e përfytyron shoqërinë në mënyrë hierarkike. Sipas tij qeverisja e mirë dhe e qetë bazohet në dy gjëra thelbësore që janë: 1. Familja 2. Sjellja korrekte morale. Perandori duke qënë në majë të hierarkisë do bëhet shëmbull për nënshtetasit e tij. Në këtë kuadër ai bën një paralelizëm me atë çfarë ndodh brenda një familjeje, sipas tij babai i familjes i cili është një perandor në miniaturë. INDIA DHE KAUTILYA, të cilët kanë jetuar në shekullin e IV p. e. s. “ARTHASASTRA”-vepra e tij ( Indias) shoqërohet me këshilla pragmatike se si të qeverisësh mirë dhe me sukses (mirëqënia sipas Indias vjen nga një mbretëri e drejtuar mire, në mënyrë korrekte dhe të përgjegjshme). Gjëndja natyrore karakterizohet nga anarkia dhe mbretërit lindin në këtë botë pikërisht për të mbrojtur vendin e tyre nga anarkia (plus dhe mbretëritë e tjera) si dhe për të siguruar lulëzimin e tyre KAUTILYA konsiderohet si themeluesi i Ekonomisë politike si dhe shkollës realiste të pushtetit shtetëror Një periudhë e rëndësishme e historikut të shkencës politike është edhe ANTIKITETI. PLATONI (427-347 p. e. s) ARISTOTELI (384-322 p. e. s) CICERONI (104-43 p. e .s)

PLATONI I kushtoi rendit politik një vepër më vete “politeia”-por!!! Nuk e veçoi politikën si disiplinë më vete por e trajtoi si pjesë të filozofisë së vet të përgjithshme. Shkenca Politike sipas tij paraqitet si një shpjegim filozofik ose filozofik - psikologjik i rendit politik, ndërsa ndërtimi, rënia apo ngritja e rendit shpjegohet me rendin e brendshëm të shpirtit të njeriut. ARISTOTELI Zakonisht meret si themeluesi dhe babai i vërtetë i shkencës politike. Ai i ndau shkencat në : 1. teorike 2. praktike 3. prodhuese. Në filozofinë praktike veçoi për herë të parë dhe shkencën politike si shkencë më vete dhe e quajti shkencë mbretërore. Aristoteli konsiderohet edhe si themeluesi i shkencës politike krahasuese. Sipas Aristotelit : “Shkenca politike është një shkencë të cilës i takon të kërkojë cila është kushtetuta më e mirë, që është me shumë se çdo gjë tjetër, madje e përshtatshme për të kënaqur idealet tona, kur nuk kemi pengesa të jashtme dhe që u përshtatet kushteve në të cilat është vënë në praktikë”. Më tej ai vashdon :” Për më tepër duhet të njohin (drejtuesit) atë që u përshtatet të gjitha qyteteve sepse pjesa më e madhe e analistëve të cështjeve politike, edhe pse kanë thënë gjëra të mençura kanë errësuar atë që mund të ishte praktikisht e vlerëshme”. Në të vërtetë, sipas tij, duhet të kërkojmë vetëm kushtetutën absolutisht më të mirë, por edhe atë që mund të realizohet dhe për rrjedhojë më të lehtën për ta vënë në praktikë dhe më të përgjithshmen. Ndërkaq në Romë shkenca politike është në plan të dytë, ku si përfaqësues përmendim Polibin dhe Ciceronin Sipas Ciceronit qëllimi më i lartë i jetës është realizimi i bashkësisë në res publica (shtet me formë kushtetuese të përzierë). Pushteti duhet tu nënshtrohet ligjit dhe jo sundimtarit apo të dërguarve të perëndisë!!! MESJETA (mendimtarët kryesorë) • Shën Agustini • Shën Thoma Akuini • Ibn Khaldun • Marsilius i Padovës Në Mesjetë lind dualizmi ndërmjet : 1. Sferës tokësore 2. sferës shpirtërore. Do të jetë kyproces që do të përcaktojë teorinë politike të mesjetës deri në kohën e re. SHEN AGUSTINI (354-430 e.s ) Vepra e Tij “De Civitate Dei”(Doktrina e dy Qytetarive) 1. Qytetari i Tokës (Civitas Terrena) 2. Qytetari i Zotit (Civitas Dei) Ai u drejtua kundër pikepamjes antike sipas të cilës ka një shkrirje të rendit tokësor dhe atij shpirtëror

SHËN THOMA AKUINI (1225-1274) Krahas kishës dhe funksioneve të saj të përkryera edhe rendi politik merr një vlerë më vete. Ai ishte për doktrinën aristoteliane të kushtetutës së përzier. IBN KHALDUN në veprën e tij “HISTORIA UNIVERSALE”, karakterin e njerëzve e shpjegonte lidhur me profesionin. Kushtet ekonomike qëndrojnë në themel të ndryshimeve shoqërore dhe politike MARSILIUS I PADOVËS I pari që argumentoi doktrinën e sovranitetit të popullit, sipas të cilit vendosja e ligjeve nuk i takon “dritës hyjnore” por arsyes dhe vullnetit njerëzor. Ky mendimtar i hapi rrugën shkëputjes së teorisë politike nga doktrina hyjnore e mesjetës. KOHA E RE Sekularizmi si process ka të bëjë me rënien e rendit hyjnor mesjetar dhe krijimin e shteteve kombëtare që bazoheshin në kritere të reja si: sovraniteti, arsyeja shtetërore, sundimi territorial etj PËRFAQËSUESIT 1. Makiaveli, 2. Zhan bodin, 3. Tomas Hobsi, 4. Xhon Loku, 5. Monteskje , 6. Ruso MAKIAVELI Konsiderohet si themeluesi i teorive realiste të politikës. Ai shkëputi preardhjen e pushtetit të sundimtarit tërësisht nga sfera hyjnore dhe e ktheu në realitetin tokësor. Shkenca politike konsiderohet si shkencë më vete dhe jo si pjesë e filozofisë praktike. Veprat e tij: “il Principe” dhe “Discorsi” JEAN BODIN Klasiku i idesë së sovranitetit. Pushteti shtetëror më i larti dhe më i pavaruri nga cdo pushtet tjetër i të njëjtit rend apo dhe ndonjë rendi më të lartë. Pra pushtetin shtetëror e vesh me një të drejtë absolute, unike dhe të patjetërsueshme. THOMAS HOBBES Një nga autorët më me ndikim në drejtim të vendosjes të shkencës politike në nivelin e shkencave të deriatëhershme. Teoria e tij ngrihet me një metodë analitike racionale: një gjëndje dhe kontrate hipotetike dhe model i një njeriu egoist që zotëron të drejta natyrore parashtetërore (e drejta e jetës, lirisë) si premisa për formulimin e teorisë politike. Sigurimi i rendit dhe paqes qëllimi kryesor i shtetit

JOHN LOCKE Ai niset po ashtu nga të drejtat natyrore parashtetërore të njeriut ( e jetës, lirisë dhe pronës) dhe nga kontrata shoqërore për formimin e shtetit. Për ruajtjen e kontratës ngarkohet shteti. MONTESQUIEU “DE L`ESPRIT DES LOIX” premisa kryesore të teorisë politike të drejtat natyrore. Ndarja e pushteteve, gjyqësori nga ekzekutivi, zhveshi ndikimin fetar që ndihej dhe tek Loku. JEAN JACQUES ROUSSEAU Baza për teorinë e tij politike janë: 1. Kontrata sociale 2. Volonte generale (vullneti i përgjithshëm) Në sistemin e Rusoit të gjitha të drejtat individuale i nënshtrohen vullnetit të përgjithshëm në formën e ligjit. Shkenca politike ndërmjet shekullit XIX-XX-të, ndër drejtimet kryesore empirizmi dhe historicizmi.

HEGEL Në filozofinë e tij historia e njeriut interpretohet si një proces totalprogresiv që ecën në mënyrë dialektike. Njeriu mund jo vetëm të konstatojë ligjet e historisë por mund të lerë pozicionin soditës dhe të kalojë në praktikë, dmth që njeriu të kujdeset vetë që ligjet objektive të historisë të realizojnë veten në procesin konkret real. KARL MARX Përpunoi pikëpamjet materialiste historike dhe dialektike me ndikim më të madh gjatë shekullit të XX. Sipas Marksit natyra, shoqëria dhe mendimi njerëzor përcaktohen nga ligje që janë të njohshme për njeriun. Njeriu nuk mund të ndalojë ecurinë e këtyre ligjeve por mund të ngadalësojë ose të shpejtojë veprimin e tyre.shkenca pol.bashkë me shkenca të tjera meret me njohjen e këtyre ligjeve dhe përdorimin e tyre. Shekulli i XX-të MËNDJA VS ZEMRËS PËRBALLJA E MADHE RACIONALE VS IRACIONALE SHOPENHAUER, NIÇE ETJ VEBER- Rindërtimi i relitetit social sipas këndvështrimit historik dhe sipas tipeve ideale se si duhet të jetë DYRKEJM- savoir pour prevoir dhe mbi të gjitha modelimi i realitetit duke izoluar variablat e varur dhe të pavarur.

Literatura: “Hyrje në Shkencat Politike”-Jean Marie Denquin “Politika Ndërmjet Kombeve”- Hans Morgenthaë “Shkenca Politike - një hyrje”- Hysamedin Feraj “Kontrata Sociale” – Zhan Zhak Ruso “Me frymën e ligjeve” – Monteskje “Politika” - Arsitoteli “Princi” – Makiaveli etj.