LEKSION 3
Sistemi Zgjedhor Mazhoritar
1. Institucioneve që influencojnë rregullat elektorale formale
2. Sistemi Mazhoritar
3. Aplikimi i sistemit zgjedhor
1. Institucioneve që influencojnë rregullat elektorale formale
Pjesa më e madhe e institucioneve që influencojnë rregullat elektorale formale mund tëgrupohen në tre nënndarje kryesore:
} Struktura kushtetuese, që në thelb përfaqëson kontekstin e gjerë institucional të një vendi. Kjo strukturë përcakton nëse ekzekutivi ka natyrë presidenciale apo parlamentare; nëse legjislativi është i organizuar në një apo dy dhoma; nëse pushteti është i centralizuar në një qeveri qëndrore apo ka natyrë federale.
} Procedurat elektorale, kanë të bëjnë me një sërë rregullash, kodesh, udhërrëfyesish, shpërndarjen e qendrave të votimit, dokumentacionin për të votuar, hartimi i fletës së votimit, numërimin e votave, rregulloren mbi financimin e partive politike dhe hapësirën mediatike
} Sistemi elektoral ka të bëjë me një sërë aspektesh të ligjit elektoral ku përfshihen:
} struktura e fletës së votimit e cila përcakton dhe mënyrën sesi votuesit mund të shprehin preferencat e tyre,
} pragu elektoral apo thënë ndryshe numri minimal i votave që i nevojiten një partie për tu përfaqësuar në parlament,
} formula elektorale që përcakton mënyrën sesi votat përkthehen në mandate,
} madhësia e zonës së votimit, që ka të bëjë me numrin e mandateve që dalin nga një zonë votimi.
Sistemet elektorale do t’i shohim të klasifikuaranë tre familje kryesore:
} mazhoritare,
} proporcionale.
} të kombinuara
Secila prej familjeve ka dhe nënllojet përkatëse.
2.Sistemi Mazhoritar
Familja elektorale mazhoritare përbëhet nga disa nënlloje të atij që njohim si mazhoritar të pastër:
} Sistemi i Shumicës Minimale;
} Sistemi Mazhoritar me dy raunde;
} Sistemi i Votës në Bllok;
} Sistemi i Votës së Vetme të Pa-transferueshme;
} Sistemi i Votës Alternative.
3.Aplikimi i sistemit zgjedhor
Pothuajse 1/2 e vendeve në gjithë botë përdorin sisteme zgjedhore të families mazhoritare, 1/3 sisteme të families proporcionale, pjesa që mbetet përdorin sisteme hibride me kombinim të rregullave të të dy sistemeve bazë.
Sistemet elektorale ndryshojnë nga njëri-tjetri sipas një sërë dimensionesh:
} formula elektorale
} modeli i fletës së votimit;
} pragu elektoral efektiv;
} madhësia e zonës së votimit;
} numri i mandateve;
} përdorimi i listave të hapura apo të mbyllura
} përcaktimi i zonave zgjedhore.
Kombinimi i ndryshëm i këtyre dimensioneve sjell dhe produkte të ndryshme politike.
Shembull:
Izraeli aplikon Sistemin Elektoral Proporcional, ku kombinohet një zonë zgjedhore kombëtare me nivelin e ulët të pragut elektoral2%, për rrjedhim përfaqësohen në parlament më shumëpartisesa në rastin e Polonisë e cila aplikon po Sistemin Elektoral Proporcional, por ka pragun elektoral7% të kombinuar medimensionin e Zonave Zgjedhorerelativisht të vogla.
v Në nivel global 91 nga 191 vende përdorin sistemelektoral që përfshihet në familjen mazhoritare, për zgjedhjet parlamentare.
v Sistemet elektorale mazhoritare prodhojnë mazhoranca shumë të forta.
v Sistemet Mazhoritare prodhojnë qeveri efektive një-partiake dhe me njëshumicë parlamentare funksionale, nga ana tjetërpenalizojnë partitë e vogla dhe sidomos ato parti qëmbështetësit e tyre elektoral i kanë të shpërndare në gjithë vendin.
Shumica Minimale
Ky lloj sistemi elektoral përdoret për zgjedhjen e dhomës së ulët të parlamentit në 54vende të botës, përfshi këtu Britaninë e Madhe, Kanadanë, Indinë, SHBA-në dhe shumë shtete të tjera. Shumica Minimale mund të konsiderohet si sistemi elektoral më i vjeter dhe më i thjesht njëkohësisht. Në këto lloje sistemesh vendet ndahen në një sërë zonashelektorale me një deputet dhe votuesit kanë një fletë votimi për kandidat. Kandidati që rezulton me numrin më të madh të votave për zonë votimi shpallet deputet, dhe partia kandidatët e së cilës marrin më shumë deputet në rang kombëtar, pra ajo parti që fiton shumicën parlamentare, ka të drejtën të formojë qeverinë.
KANDIDATI 1 - 35% të votave
KANDIDATI 2 - 34% të votave
KANDIDATI 3 - 3l% të votave
Fitues shpallet KANDIDATI 1 me 35% të totalit të votave të marra në këtë zonë zgjedhore.
65% e elektoratit nuk e përkrahin këtë kandidat! Sistemi elektoral imponon Shumicën Minimale si përcaktor të triumfit elektoral.
Mbaj mend!
Sistemi elektoral i Shumicës Minimale, ngaprespektiva e partive, i jep vlerë atyre votave që përkthehen në mandate, të cilat më vonë mundësojnë formimin e qeverisë. Ndërkohë, vota popullore në nivel kombëtar ka vetëm funksion statistikor.
Në vitin 1951 Partia Konservatore Britanike urikthye në pushtet me vetëm 16 mandate më shumë se kundërshtarët e tyre Laburiste, edhepse në votëpopullore Konservatorët kishin marrë 48%të votave dhe Laburistët 48.8% të votave. Në shkurt të vitit 1974 ndodhipikërisht ekundërta, ku Laburistët me më pak vota popullore, por me më shumë mandatearritën të fitojnë shumicën në parlament.
Aplikimi i këtij lloj sistemi ka bërë të mundur sërisht në Britaninë e Madhe që gjithë qeveritë e krijuara që pas vitit 1935, nuk kanë arritur të fitojnë shumicën e votave apo 50% + 1 votë në nivel vendi. Ekzistojnë raste nën këtë sistem elektoral ku qeveria krijohet edhe me 30.8%të votave sic ështe dhe rasti i qeverisë Konservatore të Znj. Thatcher në vitin 1983.
Shumica Minimale dhe Vota Alternative
Rezultati final i referendumit britanik mbi ndryshimin e sistemit zgjedhor
Totali i Votave Po 6,152,607 ‘PO': 32.1%
Totali i Votave Jo 13,013,123 ‘Jo': 67.9%
“Mbretëria e Bashkuar vazhdon të aplikoj sistemin e shumicës minimale ose “first past the post”.
.jpg)
