1. Hyrje
Në praktikën mjekësore ,ka një shumëllojshmëri mënyrash mbi të cilatklasifikohet kanceri gjirit .Sikurse çdo kancer / tumor tjetër që mund të zhvillohet në trupin e njeriut edhekanceri i gjirit ndahet në grupe të ndryshme duke u bazuar në indin e origjinëssë tij dmth. se nga cili ind i organizmit e ka origjinën. Shembuj të tillë duke ubazuar në origjinën e indit nga i cili zhvillohet si psh. kanceri që zhvillohet nëindin epitelial që quhet Karcinoma ndaj atij që zhvillohet ne indin stromal dheqë quhet Sarkoma.Indi i infektuar mund të jetë i mirë i diferencuar , që do të thotë se duket pothuajsi indi normal i painfektuar ,por mund të jetë edhe diçka i diferencuar nga indinormal apo sapoinfektuar.
2. Çfarë është Kanceri i Gjirit ?• Kanceri i gjirit është një nga llojet më të shpeshta të kancereve te gratë,sidomos tek ato mbi moshën 35 vjeç.• Çdo vit rreth 185.000 gra në Evropë preken nga kanceri i gjirit dhe rreth 44.000 prej tyre vdesin nga kjo sëmundjeje.
3.q Faktorët e rrëzikut për kancer të gjirit• Historit menstruale dhe riprodhuese• Faktorët e jashtëm• Konsumimi i pijeve alkoolike• Historia familjare
4. • Historia menstruale dhe riprodhuese – Rrezik më të lartë paraqesin ato femra ,që kanë patur menstruacionin e parë në moshë të herëshme dhe menopauz të hershme. Rritje e rrezikut është vënë re edhe tek gratë që nuk kanë lindur fëmijë,krahasuar me ato që kanë lindur fëmijë. Reduktim rreziku është vënë re tek gratë me shumë fëmijë.Statistikat tregojnë se gratë që kanë patur herët shtatzëninë e parë,kanë rezultuar më pak të rrezikuara nga kanceri i gjirit.• Faktorët e jashtëm – Përsa i përket faktoreve të jashtëm të rrëzikut,duhet nënvizuar efekti kancerogjen i rezatimit te jonizuar që është i lidhur jo vetem me dozat e marra,por edhe me moshën në të cilën ndodh ky ekspozim.Efekti është maksimal përpara moshs 20 vjeç duke u zvogluar në mënyrë progresive për moshat nga 20 deri ne 40 vjeç,për t’u bërë më pas i papërfillshëm• Konsumimi i pijeve alkoolike – Konsumimi i alkoolit është parë të jetë i lidhur qartë me riskun e rritur për kancer gjiri dhe rritja e riskut ndjek volumin e alkoolit të konsumuar.Ata që pijnë 2-5 gota në ditë e kan riskun 50% më të lartë.
5. • Historia Familjare – Rreth 10- 15% e grave që zhvillojnë kancer të gjirit kanë një familjar të gradës së parë me të njëjtën sëmundje. Trashigimia ka lidhje me faktoret gjenetik ,të cilët janë të rëndësishëm të njihen dhe të identifikohen për te ditur se sa të rrezikuar janë gratë nga kanceri i gjirit. Si përfundim mund të themi se nga kanceri i gjirit mund të preket çdo grua ,por rrëziku rritet nëse : . Nëna,motra apo gjyshja juaj kanë patur kancer të gjirit . Jeni mbi 40 vjec sepse rreziku rritet bashkë me moshën . Periodat ju kanë filluar para moshës 12 vjeç . Nuk keni lindur kurrë fëmijë . Keni lindur fëmijën e parë mbi 30 vjeç . Pini tepër duhan dhe alkool etj.
6. Tipet e kancerit të gjirit• Fibroadenoma• Tumori filloid• Papiloma intraduktale• Karcinoma papilare• Karcinoma e gjirit
7. Fibroadenoma• Fibroadenoma është neoplazma më e zakonshme e gjirit të femrës ,zakonisht shfaqet te gratë e reja.• Shfaqet si një nodus i dukshem , zakonisht i vetëm dhe i lëvizshëm. Histologjikisht vihet re stroma e shkrift fibroplastike e cila përmban hapsira të ngjajshme me duktuset dhe të vesh- ura me epitel ,që kanë forma dhe madhësi të ndryshme .Këto hapsira të ngjajshme me duktuset ose glandulare vishen me një shtresë apo me shumë shtresa të qelizave,të cilat janë të rregullta dhe te kufizuara mirë ,si dhe me membrane bazale të paprekur.
8. Tumoret filloide• Këto tumore janë shumë më të rralla se fibroadenomat dhe mendohet që rrjedhin nga stroma periduktale dhe jo nga fibroadenomat paraegzistuese .• Tumoret beninje filloide trajtohen duke hequr tumorin së bashku me një diferencë të indit të gjirit normale. Një tumor malinje filloide trajtohet duke hequr atë së bashku me një diferencë më të gjerë të indeve normale.• Kur një tumor malinje filloide është përhapur, ajo mund të trajtohet me kimioterapi.
9. Papiloma intraduktale• Kjo përfaqëson një rritje papilare neoplazike brenda duktusit. Shumica e lezioneve janë të vetme dhe gjendet brenda sinuseve apo duktuseve laktiferoze kryesore. Ato shfaqen klinikisht si rezultat i : -shfaqes së sekrecioneve seroze ose hemorragjike nga thitha -pranisë së një tumori të vogël subareolar -retraksionit të hithkës ( e rrallë )
10. Karcinoma• Asnjë kancer nuk është më i frikshëm për gruan se karcinoma e gjirit.• Format kryesore të karcinomes së gjirit klasifikohen : a). Jo invazive – 1.karcinoma in situ duktale 2.karcinoma in situ lobulare b).Invazive - 1.karcinoma duktale invazive 2.karcinoma lobulare invazive 3.karcinoma medulare 4.karcinoma kolloide 5.karcinoma tubulare
11. -Karcinoma joinvazive(in situ) (përfshinë sëmundjen Paget.)Ka 2 lloje të karcinomës joinvazive të gjirit:1).DCSI2).LCSIStudimet kanë treguar se të dy format zakonishtë rrjedhin nga njësialobulare e duktusit fundor.DCSI ka prirje që të mbushë,të shtrembërojë dhe të shpalsëlobulare e prekura.LCSI zakonishtë përhapet por nuk alteron arkitekurën ekzistueselobulare.Të 2 janë të kufizuara nga membrane bazaledhe nuk invadojnë nëstromë apo kanale limfovaskulare.
12. Karcinoma in situ duktale - DCIS• -DCIS- ka paraqitje shum të herëshme histologjike. Paraqitja bërthamore ka prirje të jetë uniforme(shkalla e ulët bërthamore) në pleomorfike(shkalla e lartë bërthamore). Klacifikmet shpeshë shoqërohen me DCIS si rezultat I mbeturinve nekrotike të kalcifikuara ose materialit sekretor.• Incinca eDCIS rritet në mënyrë të theksuar nga më pak se 5% të kancerëve të gjirit te popullatat e padepistuara në 40%në ato të depistuara përmes mamografisë,kryesisht për shkak të zbulimi të kalcifikimit. Aktualisht DCIS vetëm në raste të ralla paraqiten si një masë e palpueshme ose sekrecioneve nga thitha. S ë paku 1/3 e grave grave me zona të vogla të DCIS të patrajtuar me shallë të ulët bërthamore do të zhvillohjnë në disa raste karcinomë invasive .Kur zhvillohet carcinoma invazive zakonishtë I perket të njejtit gji dhe kuadrat sikur DCIS I hershëme.Strategjitë aktule të trajtimit përpiqen qëtë crrënjosin DCIS përmes kirurgjisë dhe rrezatimit.• -Sëmundja Paget e thithës-shkaktohet nga përhapja e DCIS derinë duktuser kaktiferoza dhe në lëkurën ngjitur me thithën. Qelizat malinjepërcajnë,barrierën epidermale nomrale e cila lejon likidin jashtëqelizor që të nxirret në sipërfaqe.
13. Karcinoma in situ lobulare - LCIS• -LCIS- ngjashëm me de DCIS me shkallë të ulët bërthamore dhenë dallim nga DCIS me shkallë më të lartë bërthamore ka një paraitje uniforme. Qelizat janë monomorfike me bërthama të lëmuara e të rrumbullkëta dhe shaqen në grupe të bashkuara në mënyrë të shkriftë në duktuse dhe lobule. Afërsishtë 1/3 e grave me LCIS zhvillojnë karcinomë invazive.Në dallim nga DCIS karcinomat invazive pasuese rrejdhin në cilindogji me shpeshtësidomethënëse.Rreth 1/3 e këtyre kancerëve do të jetë e tipit lobular,por shumic nuk jan të një tipit të vescantë. Pra LCIS është si shënjues I rrezikut të rritur për zhvillimin e kancerit të gjirit në secilin gji ashtu edhe si prekusor I drejtpërdrejtë të disakancerëve.
14. Karcinoma invazive• Karcinoma invazive (infiltruese)-morfologjia e nentipeve te karcinomave invazive paraqitet e para, dhe pastaj ndiqet nga karakteristikat klinike.• Karcinoma Duktale Invazive – eshte nje term I perdorur per per te gjtha karcinomat qe nuk mundte nenklasifilohen ne nje nga tipet e vecanta tepershkruara me poshte dhe uk tegon qe y tumor rrjedh vecaanerisht nga sistemi duktal.• Karcimomat ” jo te nje tipi te vecante” ose jo te specifikuare ndryshe jane sinonme per karcinomat duktale.• Shumica (70-80%)e kancervei takojne ketij gupi.ky lloj kanceri edhe I shoqeruar me DCIS,por LCIS eshte I pranishem ne raste te ralla. Pjesa me e madhe e karcinomave duktale jepin pergjigje desmoplazike, e cila zevendeson yndyrnat normale te gjirit dhe formon nje mase te forte dhe te pa palpueshme. Paraqitja mikroskopike eshte mafte heterogjene qe varion nga tumoret me formimte tubuleve te zhvilluara mire dhe berthama shkalle te ulet ne tumore qe perbehennga fletet e qelizave anaplazike.• Kanceret e perpunuar munt te shkaktojne gropezim te lekures,retraktim te thithas ose fiksim per murintorakel. Rreth dy te tretat shprehin receptore esrtogjenik ose te progesteronit si dhe rralle nje e treta mbi shprehin HER2/NUE.
15. Karcinoma lobulare invazive• Karcinoma lobulare invazive-perbehet nga qelizat qe jane nga ana morfologjike identike me qelizat e LSIS, 2/3 e rasteve shoqerohen me LSIS te afert.Qelizat ivadojne ne menyre individuale strome dhe shpesh vendosen ne zingjire ose shirita. Ne dise raste ato rrethojne duktuset ose acinuset ne dukje normale ose kanceroze, duke krijuar te ashtuquajturen modelin “bull’s eye”.• Karcinomat lobulare, me shpesh se karcinomat duktale, metastazojne ne likidin cerobrospinal, ne siperfaqe seroze, ne trektin gastrointestinal, ne vezore dhe miter, si dhe ne palcen e kockave. Pothuaj se te gjitha karcinomat e tilla shprehin receptor hormonal, por mbi shprehja e HER2/NEU eshte shume e ralle ose mungon.Keto tumore perbejene me pak se 20 % te te gjitha karinomave te gjirit.
16. Karcinoma medulare• Karcinoma medulare – eshte nje neetip I rralle I karcinomes qe perben me pak se 1% te rasteve. Keta kancere perbehen nga fletet e qeliave te medha anaplazike me kufje komprimitues mire te kufizuar. Klinikisht ato mund te ngatrrohen me fibroaenomat.• Karcinoma medulare ose karcinoma e ngjajshme modulare shfaqet me shpeshtesi te rritue te grate me mutecione te te BRCA1,edhe pse shumica e grave me karcinom modulare nuk jane bartese. Te gjitha karcinomat modulare kane mungese te receptoreve hormonaldhe nuk mbi shprehin HER2/NEU.
17. Karcinoma koloide dhe tubulare• Karcinomo Koloide(mucinoze)- eshte gjithashtu nje tip i rralle. Qelizat tumorale prodhojne sasi te madhe te mucines jashqelizore qe disekton ne stromen rrethuese. Shumica shprehin receprore hormanaldhe ne rastete rralllaka nbishprehjete HER2/NEU.• Karcinomat Tubulare – rralle here paraqiten si mase te palpueshme por perbehen rreth 10%te karcinomave invazive me te vogla se 1 cm, te gjetura ne depistimin mamografik. Ato zakonisht prezentohen si ensitete te crregullta mamofrafike. Metastazat e nyjeve linfatike jane te rralla dhe dhe prognoza eshte e shkelqyeshme. Keto karcinomashprehin receptor hormonal,por mbi shprehja e HER2/NEU eshte shum e paakont.
18. Mënyrat për të zbuluar herët kancerin e gjiritqVetë-kontrolli mujor i gjiritq Kontrolli I njeriut tek mjekuq MamografiaqEkografia Kanceri i gjirit mund të mjekohet më leht nëse JU e zbuloni sa më shpejt ate…!
19. Vete-kontrolli i gjirit• Vete-kontrolli i gjirit është nje nga menyrat e kapjes se hershme te kancerit te gjirit.• Vete-kontrolli I gjirit bëhet duke kontrolluar gjirin nëpërmjet prekjes me duar për të vërejtur nëse ka ndonjë ndryshim të pazakontë tek ta.Duke kontrolluar gjinjtë rregullisht ju do të mesoni se si është pamja normale e tyre.Kjo gjë do t’ju ndihmoje të vini re menjëher ndonje ndryshim qe mund te ndodhi ne gji dhe te shkoni tek mjeku.• Vete-kontrolli I gjirit duhet te behet 1 here ne muaj duke filluar nga mosha 20 vjec.Per grate ne menopauze vete-kontrolli I gjirit behet diten e pare te cdo muaji.• Secila femër mund ta bën vete-kontrollin pa shumë mundim
20. Si behet vete-kontrolli i gjirit ?1. Qëndroni përpara pasqyrës.Vendosni duart në mes dhe merrnifrymë me energji. Ky veprim tendosmuskujt e kraharorit duke dhënë njëmundësi për t’i parë më mirë gjinjtë.Vini re: Mos ka ndonjë ndryshim tëpazakontë në ngjyrën, formën apomadhësinë e gjinjve?2. Qëndroni përpara pasqyrës.Vendosni duart pas kokës. Kthejenitrupin majtas. Kthejeni trupindjathtas.Vini re: Mos ka ndonjë ndryshim tëpazakontë në ngjyrën, formën apomadhësinë e gjinjve?
21. • 3. Kontrolloni me majat e gishtave të dorës së djathtë gjirin e majtë dhe me majat e gishtave të dorës së majtë gjirin e djathtë, duke shkuar deri tek sqetullat. Vini re: Mos ka ndonjë kokërr tek gjinjtë?• 4. Kontrolloni me të prekur sqetullën e djathtë, pastaj dhe sqetullën e majtë. Vini re: Mos ka ndonjë kokërr nën sqetull? Vete-kontrolli i gjirit zgjat vetem pak minuta ,nuk kushton fare por ju mbron JETEN…
22. Mamografia• Çfarë është mamografia ?• Mamografia është një lloji radiografie e gjirit.Mamografia e kap kancerin e gjirit në faza shumë të hershme ,atëhere kur ndryshimet nuk mund te shihen me sy apo te preken me dore.Mamografia mund ta dalloje kancerin e gjirit rreth 2 vjet përpara shfaqjes se shenjave.• Kur duhet bërë mamografia ?• Mamografia mund te bëhet në cdo kohe,por eshte mire qe femrat ne moshen riprodhuese ta kryejne mamografine ne fund te periodave.Mamografia nuk duhet te kryhet sidomos ne tre muajt e pare te barres.Ne periudhen e menopauzes kryhet ne cdo moment .• Përse duhet bërë mamografinë ?• Sepse shumë lloje të kancerit të gjirit janë kapur në faza te hershme kur ka akoma shansë për tu trajtuar me sukses.Sepse gati gjysma e kancereve të gjirit që arrijnë të kapen nga mamografia jane akoma te vegjël dhe mund te hiqen lehte,pa hequr gjithe gjirin dhe pa lene shenje. -Sepse mamografia shpëton shumë jetë grash të cilat vdesin cdo vit nga kanceri i gjirit. -Sepse megjithse jo të gjitha kanceret që kapen nga mamografia janë të kurueshme ,më tepër se 95% e grave jane gjallë e mirë edhe për shum vjet mbas diagnostikimit dhe mjekimit te kancerit.
23. Mamografia nuk duhet bere vetem 1 here ne jete,por nemenyre te vazhdueshme cdo 1-3 vjet dhe per gjat gjithjetes
24. Ekografia• Çfarë është EKO grafia?• Imazhi I egzaminuar me ultratinguj,ose I quajtur ndryshe ekografi-EKO grafia,nenkupton eksopzimin e nje pjese te trupit ndaj frekuancave te larta te valeve zanore per te prodhuar me pase figuren apo pamje te pjeseve te brendshme te trupit. Egzaminimi me ultratinguj nuk perdorin rrezatimet e jonizuara.• Imazhet me ekografi jane nje kontroll mjeksor qe na ndimon ne diagnostifikimin dhe trajtim mjeksor.• Qellimi kryesor i perdorimit te egzaminimit me ultratinguj te gjirit ka te bej me percaktimin e diagnozes se anormalitetit te gjirit.imazhi I nxjerre ne ekografi mund te na ndimoj per te percaktuar nese nje anormalitet eshte I forte apo je mase e lengshme e mbushur ose te dyat se bashku.
25. Cilat gra duhet te bejne EKO grafine e gjirit?• EKO-n e gjirit duhet ta bejne grate te cilat:• Jane me te rriskuara per te pasur kancer te gjirit:• Jane te ekspozuara ndaj riskut ne nivel te ndermjetem, per shkakte historis familjare ,historis personale me kancerte gjirit apo nje biopsie paraprake qe shfaq nje rrezik anormal e gjirit:• Kane gji te dendur:• Kane mbushje te gjirit mesilikon dhe vetem pak ind mund te perfshihen ne mamografi:• Jane shtatzene apo nuk mund te ekzpozohen ndaj rrezeve X(e cila eshte e nevojshme per mamogafine)
26. Cilet jane perfitimet e EKO-grafise te gjirit?• Shumica e egzaminimeve me ekografi nuk jane shpuese, pra pa dhenbje. Ekografia eshte tashme mjaft e njohur dhe e perhapur gjeresisht,si dhje mjaft e lete per tu perdorur dhe me pak e kushtueshme se sa metodat tjera. Egzaminimi me ekografi nuk perdore rrezatimin jonizues, i cili ne raste te caktuara nuk mund te perdoret. Fale saje arrihet te kapen pamjete qarta te inedeve te buta te ilat nuk sfaqen mir ne egzaminime me rrezet X.• Ekografia ne jep imazh ne kohe reale, duke e bere ate nje mjet te mire per te na drejtuar drejt procedurave te tjera sic jane biopsia me gjilpere apo aspirimi.• Imazhet gjat EKO grafis jane me kontrast te larte dhe na japin pamje te masave te cilat nuk mund te preken me dore.• Ekzaminimi I kancerit te gjirit me ekografi nuk konsiderohet tjesht si nje kontrroll imazherie, por si nje teknologji diagnostikuese e perdorur per te pasur nje pamje te afert te zones se gjirit per te cilen mjeket kane ende dyshime pasi kane bere egzaminime te tjera te gjirit.
27. A ka efekte te demshme Ekogragia?• Per diagnostifikime standarde me ekografi nuk jane te njohura te demshme per njerzir. Interpretmi I gjirit me ekografi na lejon per te vazhduar me procedurat e metejshme sic jane ekografi te tjera apo biopsia. Shume zona te cilat mund te jene te dyshyara mjafton te egzaminohen me ekografi per te saktesuar keto dyshime te cilat ne shumicen e rasteve rezultojn si jo te tilla.• Gjat ekografise nuk mundte kapen mikrokalcifikimet. Shpesh paisjet mund te ken probleme.
28. Kur behet EKO grafia?• Qellimi i kontrollave me ane te imazheve sic eshte ekografia apo mamografia kane te bejne me kapjen dhe diagnostifikimin e kancereve para se ato te shfaqin shenjat e tyre. Kanceret e gjirit te egzaminuara gjat kontrollave me ekografi apo mamografi jane zakonisht te vogla dhe ende te kufizuara brenda gjirit, si dhe permasat e perapura apo shtrirjes se saje jane faktore te rendesishem per te percaktuar ecurin e shendetit per nje grua me kete semundje.• Te gjitha femrat e moshes 20 deri 40vjec duhet te bejne nje EKOgafi cdo 1-3 vjet. Nese 3 EKOgrafi rresht dalin normal, ateher kjo duhet te vazhdoj ta kryej rregullisht EKOgrafin cdo 3 deri 5 vjet.• Diagnostifikimi i hershem i kancerit te gjirit shpeton mijra jeta ne vit.
29. Literatura• www.pubmed.com• http://www.bebaime.com/perinatologjia/vet-kon• http://www.breastcancer.org/• www.google.com• www.wikidoc.org• http://www.youtube.com/watch?v=WUoqsBxgX• Bazat e patologjis –Robins – it.
30. JU FALEMINDERIT
.jpg)
