Kurrikula me baze kompetencat
Hyrje
Kurrikula shkollore eshte
shtylla e tere procesit mesimor ,eshte nje mjet per arritjen e qellimeve te
edukimit dhe trajnimit te cilat jane dinamike dhe zhvillohen sipas ndryshimit
te kerkesave sociale dhe ekonomike .Natyrisht kurrikula ndryshon per te pasqyruar
tendencat e zhvilllimit ne arsim ,trajnim dhe tregun e punes.Nevoja per nje
kurrikul bashkekohore eshte jo vetem nje kerkese ne rrafsh global por edhe nje
kerkese ne nivel kombetar .
Ne kete
kuader jane ndermarre refroma per zhvillimin e kurrikulave dhe te teksteve
shkollore ,por shoqeria eshte e interesuar
te dije sesa te efektshme kane qene keto reforma dhe se sipas se cilave
qasje duhet te reformohen kurrikulat dhe vleresohen tekstet.Teorija e
kurrikules eshte nje teresi konceptesh
pedagogjike qe jep nje perspektive sistematike dhe iluminuese per
dukurine e kurrikules.Kurrikula e re me baze kompetencat nuk ka parashikuar
zevendesimin e kurrikules ekzistuese me nje kurrikul te re ,por ta ridemensionoje ,ta modifikoje ,ta rimodeloje.E
rendesishme ka qene se ky ridemensionim te perputhjes me vizionin arsimor qe
nuk ka qene nje percaktim rastesor,por I
bazuar ne vizionin e zhvillimit te vendit.Qellimi eshte qe te ndikoje qe te
gjithe nxenesit te funksionojne ne menyre optimale ne shoqerine e se tashmes
dhe te se ardhmes.Ajo mban dinamiken e realitetit ne nivel nderkombetar dhe te
njerzeve ne veprim.
Kurrikula e re kerkon kalimin nga:
-kurrikula
me ne qender mesuesin ne kurrikulen me ne qender nxenesin
-kurrikula e ndare sipas lendeve ne kurrikulen e
percaktuar sipas fushave te gjera
-kurrikula e
bazur ne lende te vecanta ne kurrikulen e integruar
-kurrikula e
bazuar ne dije ,ne kurrikul e bazuar ne aftesi dhe kompetenca
-dija
faktike ne ate procerurale
-kurrikula e
bazur ne orientimin akademik ne kurrikul me orientim nevojat reale te nxenesit
-kurrkula e
perqenderuar ne nevojat skolastike ,ne kurrikul qe mundeson te mesuarit gjate
gjithe jetes
-sasia ne
cilesine e procesit te te nxenit
-kurrikula
qe mbeshtet te mesuarit mekanik,ne kurikulen qe nxit te menduarit logjik
-konsiderata
per shkolat nga qendra mesimi ne qendra te te nxenit
-nga
menaxhimi I mbyllur ne nje menaxhim te hapur dhe fleksibel me pjesmarrje te gjere te te gjithe aktoreve
,te interesuarve dhe donatoreve .Ky rimodelim kurrikule duhet te bazohet ne
parimet e perkatesise ,te integrimit te cilesise,kompetencave dhe rezultateve.
Kurrikula e ndertuar me baze
kompetencat
Sot ne bote ka nje interes te shprehur qarte per qasjen e
bazuar ne kompetenca.Perpjekja per te klasifikuar kompetencat kyce per ‘’jeten”
eshte bere objekt I nje sere kerkimesh.Qasja e bazuar ne kompetenca perkrahet
si nje zgjidhje e pershtatshme per riformatimin e sistemit arsimor qe t’i
pershtatet me mire botes qe ndryshon ne menyre te shume te shpejte.
Modeli kurrikular I bazuar ne kompetenca e thjeshteson
skicimin e kurrikules dhe garanton nje efektshmeri me te larte te proceseve te
mesimedhenies,te te nxenit dhe te vlersimit.Nje qasje e bazuar ne kompetenca
ndihmon perballimin me sukses te konkurrences ,rrit fleksibilitetin,I pajis
indivitet me me shume per te plotesuar interesat dhe nevojat e tyre .Me
kompetnca shpesh kuptohen aftesite ose kapacitetet, por me shpesh ato kuptohen
si teresi vlerash ,njohurish,aftesish,zotesish,qendrimesh,procedurash,zakonisht
qe mundesojne nje pergjigjje te efektshme ndaj sfidave te botes se
sotme.Kompetencat perkufizohen si aftesi te qendrueshme per te menduar
,vepruar,nxene,transferuar dije dhe per te kerkuar zgjidhje ne menyre te
pavarur.
Qasja me baze kompetencen autentike duhet ti jape pergjigjje
pytejes” Cfare u nevojitet nxenesve per
te funksionuar ne menyre te suksesshme ne boten e sotme dhe te neserme ?”
Kurrikula duhet te
ndertohet mbi bazen e tre kompetencave kyce :
-Komunkimi ne gjuhe
amtare eshte aftesija per te shprehur dhe intepretuar mendimet ,ndjenjat dhe faktet ne
nje forme gojore dhe te shkruar dhe bashkeveprimi ne nje menyre te pershtatshme ne te gjitha llojet e
konteksteve sociale,kulturore,ne pune shtepi dhe kohen e lire.
-Te mesosh sesi te
nxesh nenkupton dispozicionin dhe aftesite per te organizuar dhe rregulluar te
nxenit vetjak,individualisht dhe ne grup.Ai perfshin aftesine per te menaxhuar
veten efektivisht,per te zgjidhur problemet ,per te fituar ,pervetesuar dhe
vleresuar njohurite e reja dhe per ti
zbatuar ato ne kontekste te ndryshme ne shtepi , ne pune,ne shkolle .Ne terma
me te pergjithshme do te thote te
menaxhoshveten ne rrugen e karrieres.
-Sipermarrja e lire eshte
aftesija per te ndryshuar veten dhe per t’u pershtatur ndaj faktoreve te
jashtem ,marrja e pergjesive per veprimet vetjake,per zhvillimin e vizionit
strategjik,per motivimin per sukses.
Qasja e bazuar ne kompetnca kerkon disa parakushte:
-Eshte e nevojshme te perpilohet nje liste me kompetencat qe u duhen
njerzeve ne shoqerine shqiptare per te nxitur vlerat dhe qellimet perkatese.Ne
kete rast duhet te percaktohet nese do te mbeshtetemi ne kompetencat universal
,kombetare apo ne te dyja.
-Kerkohet qe kompetencat te jene te kategorizuara .Do te behet fjale per
kompetenca te pergjithshme ,special,per kompetenca te vecanta apo per nje
teresi kompetecash,kompetenca per individin apo per grupin social,a I ndajme ne
nga njera-tjetra kompetencat baze,kompetencat kryesore apo vendosim shenjat e
barazimit per to?
Kompetencat baze per arsimin e detyrueshem
Programet e reja ndryshojne nga programet e meparshme se pari jane te
bazuara ne kompetencat kyce,
Kompetencat baze jane te
rendesishme per tre aspekte te jetes :
-realizimin dhe zhvillimin e vetes gjate gjithe jetes(Kapitali kulturor)
-qytetarine aktive dhe perfshirrjen ( kapitali social)
-punesimin (kapitali human) :kapaciteti qe cdo njeri te fitoje nje pune.
Tete kompetencat qe do I rendisim me
poshte jane sygjeruar dhe shihen sit e detyrueshme per te gjitha vendet
e BE-se me qellim qe te reflektohen dhe kurrikulat e tyre te arsimit te
detyrueshem.Ky material I permbahet
percaktimit te dhene nga keshilli I Evropes ne dokimentin ‘’Arsimi dhe
trajnimi 2010’’,sipas te cilit ‘’Kompetencat jane nje kombinim I njohurive
,aftesive dhe qendrimeve te pershtatshme per kontekstin.Kompetencat baze jane
ato te cilat duhet ti zoterojne te gjithe individet per te realizuar veten,per
zhvillim,per nje qytetari active,per nje perfshirje sociale ,dhe per punesim.Ne
perfundim te arsimit baze dhe trajnimit te rinjte duhet te kene te
zhvilluara kompetencat baze ne nje nivel
qe I pajis ata per jeten e te rriturit
,por qe ato kompetnca duhet te zhvillohen
me tej te persosen dhe te
aktualizohen si pjese e te nxenit gjate gjithe jetes ‘’
Ky veshtrim ndiqet nga nje
pershkrim I detajuar I permbatjes dhe njohurive ,aftesive dhe qendrimeve qe
korresspondojne me secilen nga tete kommpetencat e meposhtme.
Kompetenca (permbajtja e tyre
)
1.Komunikimi ne gjuhen amtare : Komunikimi
perfshin njohurite,aftesite dhe qendrimet e femijeve per te shprehur dhe
intepretuar mendimet ,ndjenjat dhe faktet ne forme te shkruar dhe gojore(duke
degjuar ,folur,lexuar,dhe shkruar) si dhe per te ndervepruar nepermjet gjuhes
ne menyre te pershtatshme dhe te plote ne shkolle,familje ,komunitete ,mjedis
kulturor shoqeror si dhe ne kohen e lire.
2.Komunikimi
ne gjuhe te huaj:Komunikimi ne gjuhe te huaja bazohet ne aftesite per te
kuptuar shprehur dhe intepretuar mendimet ,ndjenjat dhe faktet ne forme te
shkruar dhe gojore ( duke degjuar ,folur,lexuar dhe shkruar )ne te njejtat
dimensione si gjuhe amtare ne shkolle,familje,komunitet,mjedis
kulturor,shoqeror,kohen e lire.Komunikimi ne gjuhe te huaja kerkon aftesi te
tilla si ato te kuptuarit nderkulturor .
3.Aftesisite
matematikore dhe kompetencat ne shkence
dhe teknologji:Aftesite matematikore perfshijne kompetenca per te perdorur
perrllogaritjen ,mbledhjen,zbritjen .shumezimin ,pjestimin,ndarjen dhe
perqindjet ne veprimet mendoe dhe te shkruara per te zgjidhur nje sere
problemesh nga situaatat e perdistshme.
Aftesimi shkencor I referohet
aftesise dhe metodologjise e
kerkimit per te shpejguar boten
natyrore.Kompetenca ne teknologji shihet
si kuptimi dhe zbatimi I asaj njohurie dhe metodologjije qe modifikon mjedisin
natyror ne pergjigjje te deshirave dhe nevojave njerzore te kerkuara.
4.Kompetenca Dixhitale :Kompetnca
dixhitale perfshin perdorimin e sakte
dhe arsyetimin kritik lidhur me medien
elektornike gjate te nxenit ne kohen e lire si dhe gjate komunikimit .Keto kompetnca jan te lidhura me te
menduarin logjik dhe kritik,me aftesi
menaxhuese te informacionit dhe me aftesi te mire –zhvilluara te komunikimit.Ne
nivelin baze ,aftesite e kompjuterit pershijne perdorimin e teknologjise multimediale
per te mbuluar ,vleresuar,ruajtur,prodhuar ,paraqitur dhe shkembyer
informacionin ,si dhe per te komunikuar dhe marre pjese ne rrjetet e internetit
.
5.Te
mesuarit duke nxene:’’Te mesuarit duke nxene’’ perfshin disponimin dhe aftesite
per te organizuar dhe rregulluar te mesuarin individual , por dhe ne grupe.Ai
perfshin aftesine per te menaxhuar kohen ne menyre efektive,per te zgjidhur
problemet,per te vepruar,vleresuar dhe asimiluar njohurite dhe shprehite e reja
ne kontekste te ndryshme :shtepi, pune
,komunitet.Te mesuarit duke nxene kontribuon fuqishem ne menaxhimin e karrieres
personale.
6-Kompetenca
inter-personale dhe qytetare: Kompetencat interpersonal perfshijne te gjitha
format e sjelljes qe orientojne
individin drejt rregullit per ta
bere te jete I afte te marre pjese ne menyre efikase dhe konstruktive ne jeten
sociale , si dhe te zgjidhe konfliktet ne menyre paqesore .Aftesite
inter-personale jane te domosdoshme per nderveprimin efektiv te bazuar tek njeri-tjetri
ose ne grupe,dhe demostrohen si ne jeten private ,ashtu edhe ne
mardheniet shoqerore.
7.Sipermarrja e lire :SIpermarrja e lire
perbehet nga nje component aktiv dhe nje pasiv.Ajo perfshin se bashku tendencen
per t’I drejtuar ndryshimet drejt vetes dhe aftesise per ti mirepritur
mbeshtetur dhe pershtatur te rejat e sjella nga faktoret e jashtem ,sipermarrja
e lire perfshin marrjen e pergjesise per veprimet personale ,pozitive ose
negative ,vendosjen e objektivave dhe permbushjen e tyre ,si dhe te qenit I
motivuar per te arritur dicka .
8.Te shprehurit kulturor :’’Te shprehurit kulturor’’perfshin nje vlersim te rendesise se
shprehjes krijuese te ideve,pervojave
dhe emocioneve personale ne nivelin e
mediave,duke perfshire muziken ,shprehjen trupore letersine dhe artet plastike.
Te mesuarit per te
nxene mbetet nje slogan me vlere .Te mesuarit per te nxene do te thote zoterimi
I aftesive dhe dijeve ne nje shumllojshmeri te situatave jetesore te pakufizuar
me mure klase ose mesues standart qe
veprojne vetem neper shkolla.
Te tete kompetnecat luajne nje rol te rendesishem tek
kurrikula e re.Ne kurrikul duhet te kemi parasysh parimet e te mesuarit te cilet hapin shume diskutim.
Parimet e te mesuarit ne kurrikul
Femijet deshtojne ne shkolle jo per shkak te permbajtjes se
kurrikules.Aata mund ta pervetesojne gjithmone nje material mesimor kur metodat
dhe drejtimet qe u jepen per te nxenit e tyre jane te zbatueshme .
Kurrikula
jone eshte e bazuar ne filozofite e edukitmit qe marrin ne considerate parimet
e mepsohtme:
-zhvillimin e plote dhe harmonik te femijes
-rendesine e aktivitetit
dhe metodave zbuluese
-rendesine e vlersimit te ndryshimeve individuale
-natyren e integruar te kurrikules
-rendesine e mjedisit qe mbeshtet te mesuarin
Parimet e zhvillimit te plotte dhe harmonik te femijes duke llogaritur
ndryshimet individuale po ripercaktohen
ne koncepte me te gjera si :
-duke e cilesuar cdo femije si qenie unike
-duke siguruar zhvillimin e potencialit te plote te femijes
Kurrikula e re nenvizon tre parimet pedagogjike qe lidhen me
aktivitetin dhe metodat e zbulimit , kurrikulen e integruar dhe mjedisin qe mbeshtet te mesuarin.Ato
plotesohen nese ne procesin e te mesuarit:
-ndjenja e cudise dhe e kurreshtjes se femijes eshte faktori
paresor qe motivon te nxenit
-femija eshte agjent aktiv ne process te nxenit
-te mesuarit eshte zhvillues ne natyren e tij
- pervoja dhe njohurite te femijes formojne bazen e te
mesuarit
-mjedisi actual ifemijes jep kontekstin per te mesuar
-te mesuarit perfshin aktivitetin e udhehequr dhe metodat
-gjuha eshte qendrore ne mesim
-femija mun te perfitoje dimensionin estetik te te mesuarit
-gjendja emocionale jane faktore te rendesihsem te te
mesuarit
-te mesuarit eshte me efektiv kur eshte I integruar
-zhvillohen afteiste e te menduarit kritik dhe te problem zgjidhjes
-procesi I te mseuarit karekterizohet nga te mesurit
bashkepunues
-vlersimi shikohet si nje pjese integrale e mesimedhenies
dhe nxenies
Te mesuarit mund te
pershkruhet si nje pervoje qe kontribuon ner zhvillimin e femijes.Ai eshte nje
process qe fillon para lindjes dhe reflekton pervojen e e femijes dhe nderveprimin me mjedisin e
tij/saj.Shkalla e progresit eshte me e eshpjete gjate viteve te hershme dhe ne
kohen qe femija vjen ne shkolle ,ai ose ajo fiton nje kompleks njohurish
,konceptesh ,aftesish dhe vlerash.
Shtojca(pyetsor)
Modeli I
hulumtimit
Per
realizimin e hulumtimit jane realizuar metoda cilesore. Te dhenat jane nxjerre
nga studimi I kryer ne lidhje me temen. Studimi eshte krye nepermjet
instrumenteve te meposhtme.
-Pyetsor
per drejtorin dhe prindin.
-Vezhgime
te drejtperdrejta.
Popullata
dhe kampioni.
Ecuria
e metejshme e procesit te plotesimit te pytsoreve eshte mundesuar nga kontakti
I drejtperdrejt me subjektet pjesmarrese ne studim, te cileve u eshte kerkuar
leje paraprake dhe u eshte shpjeguar cdo detaj persa I perket identifikimit te
tyre, do te mbetet konfidencial.
Popullata
e ketij studimi jane kater drejtor dhe njezet prinder te ciklit fillor te
klasave ( te treta, te katerta, te pesta) te rretheve te Tiranes. Kampioni I
perzgjedhur eshte bere ne menyre rastesore ku perfshihen shkolla publike dhe jo
publike.
Mbledhja
e te dhenave.
Gjate
kryerjes se studimit, jane mbledhur te dhena nga kater shkolla te rrethit te
Tiranes . shkollat qe u perfshine ne studim jane:
1-Shkollat
publike ( “ Azem Hajdari” , “100-vjetori”, “Kamza e Re”).
2-Shkolla
jo publike ( “Elina’’)
Pyetsori per drejtorin
1.Si ju duket kurrikula e re mesuesve?
75 % e drejtoreve u pergjigjen
pozitivisht .
25% u pergjigjen negativisht.
2-A jane trajnuar mesuesit per kurrikulen
e re?
Po jane trajnuar.
3-A jane pershtatur mesuesit me te?
Po jane pershtatur.
4-Sa te informuar jane prinderit per ndryshimet
ne arsim?
78% e prinderve jane te informuar.
32% nuk jane te informuar.
5-Cila kurrikul perdoret nga mesuesi?
Kurrikula e
re me baze kompetencat, por parashtruan qe mesuesit e vjeter bejne nje
gershetim ndermejet te dyjave dhe nuk para hasin veshtersi.
6-Ju si drejtues sa I merrni per
baz nevojat e nxenesve dhe prinderve ne planifikim/zbatimin e kurrikules?
80% I marrin per baz dhe degjohen.
20% degjohen por nuk merren per baz.
Pyetsor per prindrin.
1-
Sa te informuar jeni per ecurine e femijes
tuaj?
75% ishin te informuar.
25% nuk ishin te informuar.
2-Ne cilat lende femija juaj has veshtiresi?
50% nuk kishin veshtiresi ne asnje lend.
40% hasnin veshtersi ne matematike.
10% ne anglisht.
3-Sa te informuar jeni ju per ndryshimet
ne arsim?
60% ishin te informuar.
30% nuk ishin te informuar.
15% nuk kane interes.
4-A
jeni te informuar ne menyre te qarte per shkollen dhe zhvillimet e saj?
75% ishin te informuar.
25% nuk ishin te informuar.
5- Si e vlereson mesuesi femijen tuaj?
65% me note.
25% me simbole.
10% me stimuj moral.
6-Sa rendesi I kushtoni mbledhjes me prinder?
70% merrnin pjese ne mbledhje.
30% nuk merrnin pjese ne mbledhje.
.jpg)
