Diplomacia dhe problemi i qeverisjes

Cilesia e diplomacise
Nga te gjithe faktoret qe perbejne forcen e nje kombi me i rendesishmi sado i paqendrueshem eshte cilesia e diplomacise. Cilesia e diplomacise se nje vendi kombinon faktoret e ndryshem qe percaktojne forcen e nje kombi ne nje njesi te integruar, u jep orientim dhe peshe, zgjon mundesite e tyre te fjetura duke u dhene frymen e forces reale. Ushtrimi i politikes se jashtme te nje vendi nga diplomatet e tij eshte Arti i administrimit te elementeve te ndryshem te forces se kombit per te ndikuar me efektin maksimal ne ato çeshtje te situates nderkombetare qe kane te bejne ne menyren me te drejtperdrejte me interesin kombetar.
DIPLOMACIA – ËSHTË TRURI I FORCËS SË KOMBIT.
Nje vend i cili zoteron shume avantazhe persa i perket pasurise me burime natyrore, popullsi, territor etj por nuk ka ne te njejtin raport me to diplomacine atehere ai mund te arrije suksese por ato do te jene te perkohshme, sepse me vone ky vend do te duhet ti nenshtrohet nje vend tjeter diplomacia e te cilit eshte me e pergatitur. Duke perdorur mundesite e forces se nje kombi me avantazhin me te mire, nje diplomaci kompetente mund te rrise forcen e nje kombi pertej asaj qe dikush do te shpresonte se merte parasysh te gjithe faktoret e tjere se bashku. Diplomacia me cilesi te larte do te sjelle ne harmoni qellimet dhe mjetet e politikes se jashtme me burimet e mundshme te forces se kombit. Ajo do shfrytezoje burimet e fshehura te forces kombetare dhe do ti shnderroje ato krejtesisht dhe ne menyre te sigurt ne realitete politike psh SH.B.A: Ne periudhen mes dy lufterave boterore japin nje shembull te spikatur te nje vendi te fuqishem por qe luante rol te paket ne çeshtjet boterore sepse politika e tij e jashtme refuzonte te ofronte gjithe peshen e forces se vet te mundshme per te ndikuar mbi problemet nderkombetare. Diplomacia amerikane vashdoi te sillej sikur Sh.B.A nuk ekzistonin. Cili ishte roli i Britanise ne kete periudhe? Krahasoni diplomacine britanike me ate amerikane ne kete periudhe kohore…Britania, Franca? Çfare do te kishte qene fuqia e Frances pa Risheljene, Mazarinin, Talejranin? Fuqia e Italise pa Kavurin? Fuqia e Gjermanise pa Bismarkun? Fuqia e Britanise pa Uolsein, Kestellragun, Kaningun, Çercillin etj
Udheheqja ne marredheniet nderkombetare
Te udheheqesh do te thote te kesh synime te qarta per sa i perket synimeve dhe arritjeve. Udheheqja eshte para se te gjithash vokacion per ti sherbyer me pergjegjesi interesave kombetare. Udheheqesi i mire e kupton kohen kur duhet te ndalet, dhe si te kontrolloje ambicjet e tij, dhe kufirin e ambicjes. Mos renia pre e ambicjes personale per te arritur synime, eshte padiskutim vlere per nje udheheqes. Udheheqesit e medhenj njihen ne kohe krizash, shume rralle ne kohe paqeje. Vlerat qytetare, emancipimi, egoizmi i fshehte per te treguar qe ka te drejte ne beteja intelektuale, perbejne gjithashtu vlera. Nje udheheqes i madh dallon nga nje i rendomte, sepse ai di te njohe institucionin e doreheqjes. Fale ambicjes te disa prej tyre, koncepti i doreheqjes nuk egziston, biles e quajne dobesi. Nje udheheqes i mire, eshte nje bashkebisedues, negociues i mire dhe nje historian i zoti, duke mesuar keshtu deshtimet e politikaneve ne shekuj. Nje veti e tij eshte se asnjehere nuk duhet te thote jo si fjali te pare, duke ditur te jete i durueshem. Shtetari eshte pasqyre e shoqerise ku ka jetuar. Jane jashtezakonisht te rralle ato burra shteti, te cilet kane permbysur rendin e tyre shoqeror per te ngritur nje rend me te denje dhe nje shoqeri me te paster. Çdo udheheqes ka kohen e tij, i mençur eshte ai qe e di kur duhet te ndalet, per ti hapur rrugen tjetrit. Nje shtetar i forte di ta bazoje politiken tek diturite, dhe ta percjelli politiken si art, gjithashtu di te gozhdoje dhe aleancat negative per vendin e tij. Gjetja e rrugedaljeve, dhe perballja me situatat e veshtira kerkojne zotesi. Pushteti eshte simbol i forces, dhe ekuilibrimi i ketyre forcave, ne permbushjen e detyrimeve sa me shpejt, me forcat qe kerkojne jetegjatesine e pushtetit, kerkojne mençuri. Thelbi i politikes eshte vazhdimesia. Suksesi i saj eshte njohja e konjuktures. Nje politikan i zoti ecen gjithmone ne proporcion te drejte, me marredheniet qe krijon. Nje udheheqes i afte e di mire se pengese kryesore ne permbushjen e qellimit te tij politik, ka inercine burokratike. Per kete arsye ai e ka te veshtire te legjitimoje politiken e tij se brendshmi, per shkak te jo kompaktesise ndermjet politikes se brendshme dhe eksperinces nderkombetare. Sfida qendron per te transformuar forcen ne ligj me mjetet e konsensiusit. Vlera e politikes se nje kombi matet me ligjshmerine e brendshme, pasi nuk egziston asnje standart tjeter. Per nje popull qe te jete i besueshem ne arenen nderkombetare. Udheheqesi duhet te krahasoje, jo te barazoje ligjshmerine e brendshme me rendin nderkombetar egzistues. Zakonisht jane shtetet e medha ato qe diktojne politikat boterore. Dhe udheheqesi i nje vendi te vogel e ka per detyre ti pershtatet politikes boterore. Udheheqesi eshte nje zedhenes i interesave shteterore ne arenen nderkombetare. Nje udheheqes duhet te jete shembull i atdheut te tij, duke mos u larguar nga eksperinca e popullit, tradita dhe e ardhmja e vendit te tij. Per te gjitha koherat e njerezimit nje vend mund te konsiderohet i rendesishem nese arrin qe gjuhen e vet kombetare ta ktheje ne gjuhe nderkombetare, dhe kjo sfide i takon udheheqesit.
Cilesia e qeverise
Politika e jashtme e menduar mire, e mbeshtetur nga burime materiale te fuqise kombetare do te rezultoje zero nqs nuk mbeshtetet ne nje qeveri te mire. Qeveria e mire nenkupton nga njera ane ekuilibrin ndermjet burimeve materiale dhe njerezore qe perfshihen ne perberje te forces kombetare dhe nga ana tjeter politika e jashtme qe duhet te ndiqet. Problemi i ekuilibrit mes burimeve dhe politikes. Nje qeveri e mire duhet te kryeje dy operacione te ndryshme intelektuale:
1. Duhet te zgjedhe objektivat e politikes se saj te jashtme
2. Duhet te zgjedhe metodat e politikes se saj te jashtme
Tre raste
1. Nje vend pretendon pak per çeshtje te politikes se jashtme duke humbur rolin e drejte ne grupimin e shteteve (SH.B.A MES DY LUFTËRAVE BOTËRORE)
2. Nje vend mund te pretendoje shume dhe te ndjeke politika qe nuk mund te zbatohen me sukses per shkak te fuqise qe ka (RASTI I SH.B.A NË FUND TË LUFTËS SË PARË BOTËRORE)
3. Nje vend duke qene fuqi e madhe mund te ndermare politika pushtimi te pakufizuara qe e kane mbingarkuar forcen e tij duke rezultuar nedeshtim (PSH HITLERI)
Problemi i ekuilibrit mes burimeve
Sapo nje qeveri e ka sjelle ne ekuiliber politiken e jashtme me forcen qe mund te perdore ajo duhet te sjelle ne ekuiliber me njeri tjetrin edhe elementet e ndryshem te forces kombetare. Psh nje vend e arrin maksimiumin jo vetem kur i ka burimet ne sasi te konsiderueshme por edhe kur ka kombinimin e duhur te ketyre burimeve. Shembuj psh Britania e Madhe kur ishte ne kulmin e fuqise se saj kishte mangesi te madhe ne disa elemente por e kompensonte me nje flote te fuqishme. Ne Indi nje popullsi shume e madhe eshte burim dobesie jo force kur ska mundesi ekonomike per te perballuar jetesen. Shqiperia qe u industrializua me industri te rende kur nuk kishte kapacitetin per ta zhvilluar kete industri.
Mbeshtetja popullore
Drejtuesi i shtetit duhet te veproje sipas interesave kombetare, duhet te gjeje mbeshtetje popullore. Mendimi i popullit gjykon shpreh ne terma moraliste dhe ligjore te se mires dhe te keqes absolute. Mendimi popullor kerkon rezultate te shpejta, ai do te sakrifikoje perfitimet e te ardhmes per avantazhet ne dukje te se sotmes. Mirepo, nje politike e jashtme qe mbeshtetet me pasion nga shumica e popullit nuk mundet qe vetem per kete arsye te jete nje politike e jashtme e mire. Si rrjedhim nje kerkese e punes se drejtuesit te vendit eshte qe ai te ndjeke nje kurs te mesem mes respektit per parimet e perhershme te politikes se jashtme te shendoshe dhe preferencave te parashikueshme te opinionit publik.
Qe te jete e sukseshme qeveria duhet te veproje ne perputhje me tre kerkesa baze
1. Ajo duhet te kuptoje se konflikti ndermjet kerkesave te nje politike te jashtme te mire dhe preferencave te opinionit publik eshte ne natyren e gjerave dhe per rrjedhoje i paevitueshem dhe se ai ndoshta mund te ngushtohet por nuk mund te kapercehet kurre permes leshimeve ndaj kundershtise se brendshme.
2. Qeveria duhet te kuptoje se ajo eshte udheheqesi dhe jo skllavi i opinionit publik, se opinioni publik nuk eshte nje gje statike qe duhet te zbulohet dhe klasifikohet ne sondazhet publike, ashtu si bimet nga botanistet por se ai eshte nje entitet dinamik gjithnje ne ndryshim.
3. Ajo duhet te beje dallimin ndermjet asaj qe ne politiken e jashtme eshte e deshirueshme dhe asaj qe eshte thelbesore e ndersa mund te jete e gatshme te bej kompromis me opinionin publik per jo thelbesoret ajo duhet te luftoje edhe me rrezikimin e fatit te saj per ate qe ajo vlereson se eshte minimumi i pazvogelueshem i politikes se jashtme te mire.
Nje qeveri mund te kete mirekuptim te mire
Per kerkesat e politikes se jashtme dhe politikave te brendshme per ti mbeshtetur ato, por nese deshton ne rreshtimin e opinionit publik pas ketyre politikave mundimi i saj do te jete i kote dhe te gjitha avantazhet e tjera te forces kombetare per te cilat vendi mund te krenohet, nuk do perdoren me perfitimin me te madh.
Qeveria kombetare dhe politika e jashtme
Sidoqofte per nje qeveri nuk eshte e mjaftueshme vetem te bashkoje opinionin publik ne mbeshtetje te politikave te saj te jashtme. Ajo gjithashtu duhet te fitoje edhe mbeshtetjen e opinionit publik te vendeve te tjera per politikat e saj te jashtme dhe te brendshme. Kjo eshte e vertete per Sh.B.A dhe ish BRSS se te dyja perfaqesonin dy folozofi politike te ndryshme. Sa rendesi ka media, propaganda, mbeshtetja e opinionit publik?
Si behet nje politike e jashtme ne ditet e sotme?
Lufta per pushtet ne skenen nderkombetare sot eshte jo vetem lufte per epersi ushtarake dhe dominim politik por ne nje kuptim te veçante edhe nje lufte per mendjet e njerezve. Atehere forca e nje vendi varet jo vetem nga mjeshteria e diplomacise dhe fuqia e forcave te saj te armatosura por edhe nga berja per vete e vendeve te tjera me filozofine e saj politike, institucionet politike dhe synimet politike.
Cilesia e diplomacise,Rendesia e politikes se jashtme dhe demokracia
Ështe e pamundur te ndertohen marredheniet diplomatike,te flitet per peshen e demokracise se brendshme, pa patur nje rrjedhje te ndersjelle te politikes se jashtme e cila nenkupton levizjen e perbashket te fuqise e shteteve ne marredheniet nderkombetare dhe kulturen e tyre politike kombetare si dhe themelet mbi te cilat ato kane ndertuar shtetet e tyre demokratike dhe te se drejtes. Jeta politike, diplomatike, kulturore, ekonomike etj, eshte e ndervarur, kjo per faktin se te gjitha shtetet luajne rolin e tyre ne fushen e politikes jashtme dhe asaj nderkombetare,ky rol i tyre eshte ekskluzivisht rezultat i ndervaresise dhe i peshes qe ata mbajn si faktore apo aktore ne jeten e politikes se jashtme dhe asaj nderkombetare. Prandaj “nga nje kendveshtrim teorik, politika e jashtme eshte kuptuar si nje proces i bashkeveprimit ne te cilin perpiqen te zbatojne qellimet themelore dhe vlerat ne konkurrence shteti me shtetet tjera”.
Ky akt i bashkeveprimit dhe ndervaresise e ngrite politiken shteterore te nje vendi ne lartesine e politikes se jashtme te perbashket dhe fushes se praktikes se diplomacise ne kuptimin qe shtetet kryejn veprimet e tyre duke qene te perfaqesuar politikisht ne arenen nderkombetare ,ne fushen e perfaqesimit dinjitoz ne diplomaci si dhe ne ate te konferencave nderkombetare, proceseve vendimemarrese nderkombetare ne fusha te paqes, dinamikes se perbashket dhe te interesave te perbashket politike, kulturore dhe ekonimike te tyre. Objektivi i veprimit te shteteve ne politiken e jashtme eshte i percaktuar nga idealet e perbashketa te secilit vend kombetar e nderkombetar dhe asaj materiale e strategjike te secilit brenda fushave te zhvilimit dhe fuqise se brendshme te tyre.
Qasja e formes se nderveprimit
Po ashtu veprimi tjeter eshte ai i gjykimit te vlerave te perbashketa kombetare ne fushen nderkombetare dhe te politikes se jashtme pastaj kalkulimeve, interesave rendeve dhe rregullave te brendshme qe percakton per secilin shtet fusheveprimin e tyre ne institucionet nderkombetare dhe qe percaktojn relevancen e secilit ne sistemin e politikes nderkombetare te shteteve demokratike e moderne. Qasja e formimit te kesaj fushe te nderveprimit dhe te perfaqesimit eshte e bazuar kryesisht ne menren se si funksionon sistemi i perbashket i poltikes se jashtme dhe nderkombetare te shteteve. Nje shtet sa i perket politikes se jashtme eshte “i ndikuar nga shume faktore, duke u nisur nga ajo e madhesise se popullesise, gjeografise, fuqise ekonomike e materiale, ushtarake, edukimit, kultures, arsimit etj “.
Prandaj, jo rastesisht edhe stabiliteti i politikes se perbashket te jashtme eshte i lidhur edhe me ndryshimet e perbashket te shteteve qe ndodhin si ne sferen globale te politikes se jashtme te shteteve te ndryshme ashtu edhe ne aspektin e brendshem te seciles veç e veç.Keshtu qe “qe nga fillimi i industrializimit, politika e energjise ka nje ndikim vendimtar mbi politiken e jashtme. Energjia e tyre per zhvillimin e vendeve eshte vendimtar. Varferia shpesh shkaktohet nga mungesa e qasjes ne politikat e perbashketa te energjise se vendeve te ndryshme. Per shkak te kesaj qasje politika e energjise ka nje ndikim te madh ne politiken e jashtme.”
Duke pare kete mund te nenvizoj se politika e jashtme e vendeve te ndryshme eshte karakterizuar edhe nga disa faktore dhe interesa qe nga objektivi i levizjes se perbashket ne fushen e politikes se jashtme, te aleancave, ndikimi i situatave te ndryshme boterore, proceset hisorike e politike te vendeve, qeverive, konfliketet dhe lufterat e ndryshme si rasti lufterave ne Ballkan dh ajo e fundit ne Kosoves 1999 qe perfundoj me nderhyrjen e NATO-s dhe vendosjes se protektoratit nderkombetar ashtu edhe ne konflitkte tjera si ajo e Lindjes se Mesme, Konflikteve te ngrira, blloqeve ideologjike-politike etj, pastaj ky karakterizim i faktoreve te politikes se jashtme te vendeve ka pasur edhe revolucione pergjate proceseve te ndryshme krahas ndryshimeve te qeverive dhe procesit te demokratizimit.
”Politika e jashtme i referohet te gjitha proceseve qe lidhen direkt me marredheniet e nje shteti me nje shtet tejter apo (marredheniet bilaterale), ose me shume te tjera (marredheniet shumepaleshe). Mjetet per realizimin e tyre jane p.sh. traktatet, aleancat, pjesemarrja ne organet nderkombetare dhe mbikombetare dhe te diplomacise.
Politika e Perbashket e Jashtme dhe e Sigurise i referohet kryesisht te renit dakord ne Traktatin mbi Bashkimin Evropian mekanizmit te bashkepunimit midis vendeve anetare te BE-se me qellim qe gradualisht te arrije ne nje fushe te perbashket te politikes se jashtme dhe te sigurise.
Unionin Europian ndjek PPJS e vet, duke percaktuar udhezimet e pergjithshme, te miratuara,pastaj vendimet qe percaktojne veprimet qe do te ndermerren nga ana e BE-se dhe pozicioneve dhe detajet e zbatimit te tyre. Per me teper, bashkepunimi mes shteteve anetare ne kete fushe te politikes eshte zgjeruar ne menyre sistematike.
Perveç kesaj, marreveshjet nderkombetare te konkluduara me vendet e treat dhe organizatat nderkombetare. Marreveshjet per CFSP i zevendesoje praktikat e tij qe nga viti 1970, pra Bashkepunimi Politik Europian (EPC). Ne vitin 1999, PPJS ka vene ne hapesiren e brenda saj edhe politiken e mbrojtjes dhe te sigurise europiane. Ndersa pas Traktatit te Lisbones veprimet e jashtme te ketij komuniteti jane vene ne fushen e ndikimeve te shumfishta dhe institucionalisht me ndikim ne perfaqesimin e saj dhe te politikes se jashtme europiane.
Ndersa duke pare me larte mund te potencojme se jane edhe rregullat demokratike te lojes dhe afersia e saj e madhe me praktiken dhe teorine ne politiken e jashtme dhe realitetin e shteteve ne levizjet e tyre brenda sistemit nderkombetar dhe posaqerisht pushtetit te tyre si dhe peshes nde politiken e perbashket te jashtme.
Vetezbulimi i demokracise dhe energjia e perbashket e politikes
Duke analizuar keto marredhnie ne sistemin nderkombetar dhe fushen e politikes se perbashket te jashtme te vendeve dhe demokracise ne mund te nenvizojme se e tere energjia e vendeve demokratike rrjedh mbi interesat e secilit vend dhe anasjelltas, por ajo qe nuk duhet harruar pa u nevizuar eshte edhe politika e paqes, pra te angazhuar per te bere por edhe korrur frytet e paqes dhe stabilitetit aty ku demokracia therret me zerin e saj dhe aty ku politika e perbashket nderkombetare e sheh si nje test te demokracise dhe krijimit te sigurise dhe hapesires se lirise e demokracise per te gjithe.
Ne sfondin e kesaj lidhje, duke nenkuptuar para se gjithash se lidhja ndermjet demokracise dhe politikes se jashtme nuk eshte vetem qe ndikojne ne qytetarin, individualitetin, ne hartimin e marredhenieve nderkombetare te vendit te tij (“aspekti i brendshem”), por ajo gjithashtu do te thote zhvillimin e marredhenieve te shtetit me shtetet e tjera ne perputhje me parimet demokratike (“aspekti i jashtem”). Keshtu qe aspektet te brendshme dhe te jashtme jane te nderthurura reciprokisht.
Nderkaq nje aspekt tjeter ne nje demokraci pluraliste, diversiteti i pikepamjeve politike dhe gjykimeve ne politiken e jashtme duhet te sjelle dhe po ashtu te ruhet ne rastin normal te saj. Sepse nuk ka rregulla demokratike te lojes qe kerkohet diçka tjeter nga ajo qe eshte normale.
Nga ana tjeter, duhet nenvizuar se si edhe pushtetit i diplomacise ka ofruar shume te mira per vendet e ndryshme te cilet jane pjese e kesaj fushe, pra dhe e sistemit nderkombetare. Diplomacia u tregua si nje mjete i rendesishem dhe thelbesor sidomos ne veprimet e saj dhe angazhimet e shteteve dhe faktoreve nderkombetar ne arritjen dhe berjen e paqes europiane, por me pas edhe te stabilitetit dhe paqes edhe ne Europen Juglindore. Po ashtu edhe nje nga mjetet e rendesishme te mireqenjes se popujve te ndryshme dhe sistemit te perbashket nderkombetar dhe te politikes, transportit industrise, zhvillimit te fushave te ndryshme shkencore, kulturore, te arteve si ne menyre indirekte ashtu edhe direkt, ne kete menyre u ngriten edhe keto fusha te veprimit te perbashket te politikes nderkombetare te vendeve te botes demokratike dhe te civilizuara.
Te gjitha keto ndryshime ne fushen e sistemit nderkombetar dhe politikes se tyre te perbashketa te vendeve, jane percjelle edhe me ndryshime me revolucione, dhe keshtu kjo fushe u be nje domosdoshmeri urgjente per te kthyer diplomacine si nje nga deget me te rendesishme te veprimtarise shteterore, me saktesisht ne nje institut te popullarizuar dhe te natyrshme te botes diplomacise dhe politikes se jashtme dhe nderkombetare.eshte pikerisht zelli i madh i diplomacise dhe diplomateve si dhe i vendeve ne politiken e jashtme qe kane sjell ndryshime te medha ne fushen e sistemit politike nderkombetare si dhe te rrjedhave te politikes se vendeve duke qene ne sherbim te zgjidhjeve ,bashkepunimit, ndervaresie ,krijimit te marredhenieve dhe sistemit te perbashket nderkombetar si dhe te ndikimit te perbashket ne fusha perkatese.
“Politika e jashtme eshte nje funksion kompleks i shtetit, ajo percakton kornizen e politikave per nje shumellojshmeri te marredhenieve te jashtme: ligjore, ekonomike, informative, komunikative, kulturore, socio-politike, ushtarake-politike dhe ndryshimet e kushteve shteterore politik. Ne kete kontekst, politika e jashtme eshte pare si nje politike, programatik e jashtme, strategjike anesore, prandaj edhe qellimi dhe detyra eshte percaktuese.
Ne te kundert, diplomacia eshte nje instrument i politikes se jashtme. Keshtu, ajo mund te mendohet si nje pjese integrale, por ajo eshte parashikuar specifikisht si nje aktivitet kompleks politik dhe praktik qe shpreh perfaqesuesimin dinjitoz te zyrtareve te shtetit, perfshire format e mjetet dhe metodat e veprimtarise se tyre.Diplomacia eshte metoda e e politikes se jashtme dhe mirembajtjes se marredhenieve nderkombetare, ne kuptimin e rrepte, arti i perceptimit te interesave te politikes se jashtme te nje shteti, veçanerisht ne negociata. Ajo ofron metoden e jo te dhunshme te perceptimit te politikes se jashtme, interesave ekonomike dhe kulturore ne fushen e marredhenieve nderkombetare.Ne çdo rast, diplomacia eshte elementet ekzekutiv i politikes se jashtme. Diplomacia eshte misherim i parimeve ligjore te politikes se jashtme, pa nje diplomaci te gjalle aktive dhe me rezultate te admirueshme te kombeve eshte e veshtire te flitet edhe per politike te frytshme te perbashket ndekrombetare dhe bashkeveprimit ndermjet shteteve ne sherbim te forcimit te vendeve te tyre, pastaj te sistemit te perbashket te politikes se jashtme dhe nderkombetare si dhe te forcimit edhe me shume te shtyllave te demokracia liberale dhe politikes pragamtike.
Prandaj nje diplomaci energjike, frytdhenese e te gjitha vendeve nenkupton nje kontribut ne shtyllat e perbashketa te sistemit nderkombetar dhe politikes se tyre te jashtme si dhe te interesave te tyre ,fuqise se politikes se brendshme si pasqyre per politiken e jashtmje te secilit vend dhe niveli i realizimit te politikave te perbashketa globale, ne sherbim te paqes, demokracise dhe zhvillimit te pergjithshme te vendeve, por edhe ne sherbim te rezultatve te perbashketa te praktikes se shteteve ne drejtimin e anijes se perbashket te sistemit te politikes nderkombetare dhe institucioneve vendimemarrese te tyre si faktoret ashtu edhe arbiterit nderkombetar ne fushen e ndikimeve te gjithanshme te politikes dhe diplomacies.
Ky bashkeveprim ne politiken e jashtme dhe te sistemit te perbashket nderkombetar te kombeve demokratike eshte manifest i zhvillimit te brendshem te politikes se tyre, qeverisjes se pergjegjshme dhe vizionare, kultures se larte politike, zhvillimit ekonomik dhe fushave te tjera te rendesishme. Prandaj keto qellime te shtetit ne bashkeveprim me vendet e tjera, ka nje domethenie te madhe per paqen, demokracine dhe stabilitetin, po ashtu kjo ka edhe domethenien tjeter ate qe perdoret shpesh ne diplomaci dhe ne praktik ne politiken e jashtme nderkombetare, pra ajo e perdorimit te drejtperdrejte te nderveprimit te forces se ketyre faktoreve relevant ne fushen e perbashket te politike nderkombetare.
Gjithnje karakteri i diplomacise dhe praktikes se politikes se jashtme dominohet nga dy fusha te veprimit ne ate te perpjekjeve paqedashese dhe atyre luftedashese, te gjitha kane interesat e fushave te tjera strategjike njera te shuaj zjarrin tjetera ate ndezjes dhe shuarjes me duart e diplomacise. Ne diplomaci gjitnje ka ekzistuar zeri i mireqenjes, i ndergjegjes se popujve dhe i pashmangshmerive, pra i mbylles se te gjitha rrugeve, dhe deri te plasja e ndonje konflikti ne duart e tyre, por pa fajin e tyre, por te atyre vendeve qe jane luftedashes, pra çeshtja e zgjidhjeve diplomatike te problemeve eshte e lidhur ngushte edhe me detyrat e diplomacise edhe nese ato jane te mbushura me rreziqe ,frike dhe pasiguri, e rendesishme eshte te parandalohen konfliktet e pergjakshme, te zbute te keqet dhe kercenimet per luftera te reja apo te vjetera e deri te shpetimi i popujve apo njerezve nga perfshirja ne luftera te medha me totalitet dhe rreshqitje rajonale e globale.
Me pak fjale eshte urtesia ne diplomacia dhe politiken e jashtme qe keshillon dhe zhvillohet ne mirekuptim te ndersjelle, te besueshem dhe marreveshjeve qe do te thote, sa me shume te jete e mundur per te transformuar interesat konfliktuale te perbashket, dhe keshtu, per te perfituar te gjithe si kundershtaret ashtu edhe idea e atyre qe jane duke u perpjekur per bashkimin ne qellimin per te arrritur te pakten ndihmesen ne kete drejtim, konfliktet, kundershtimet dhe mosmarreveshjet. Duke u nisur nga kjo shihet qe bashkeveprimi i shteteve tashme eshte nje nga qellimet e perpjekjeve per te ngritur nivelin e diplomacise dhe per te shuhar te gjitha enderrat e keqija dhe per te kapur rruget e zhvillimeve pozitive, te paqes, stabilitetit nderkombetar te politikes dhe sistemit te saj, pastaj te shperndarjes se seciles ne shtepine e perbashket te civilizimit dhe vlerave kombetare e njerezore dhe duke mos harruar edhe ate te mireqenies materiale e qe tani sidomos ne shekullin XXI ka nje ndikimit me te fuqishem ne kete fushe dhe te peshes se saj levizese ne politikne e jashtme te perbashket.
Sidoqofte politika e jashtme ne sensin e perbashket i referohet veprimeve te nje shteti dhe synimeve te tij qe i adreson sidomos nepermjet shteteve te tjera ose organizatave nderkombetare. Nderkaq nuk duhet harruar edhe ate se ne kete fushe ekzistojne edhe politikat e liderit ne udheheqjen e apo ne ate piken e filluar ne nje drejtim te tille e qe mund te jete ne doktrinen e “primatin te politikes se jashtme”.
Po ashtu duhet theksuar edhe veprimet brenda kesaj fushe te politikes se perbashket nderkombetare dhe diplomacise si ajo e “diplomacise se fshehte”, “politikak e kabineteve,”, pastaj “deficiti i demokracise ne politiken e jashtme”, por edhe iniciativat e qytetareve poashtu kane te bejne me çeshtjet e politikes se jashtme ,e qe jane bere edhe nje nga rastet e sotme te kohes sone per studimin e tyre ne vijim eshte edhe fokusimi posaqerisht ne marredheniet ne mes te politikes se jashtme dhe publike dhe mundesite e formesimin e politikes se jashtme nepermjet qytetaret.
Ajo qe duhet potencuar ketu eshte se gjere ne ditet tona kombet demokratike dhe paqedashese nuk e kane perçmuar asnjehere politiken makiavelike dhe taktiken e diplomacise se Risheljes me te cilen jemi njohur ne leksionet paraardhese.
Megjithate karakteri i diplomacise vetem sa eshte forcuar, por edhe ka mbushur akoma me shume veten me nje ndergjegje te madhe per te mos lejuar qe ne fushen e politikes dhe diplomacise te perseriten mekatet e ngjashme. Ne kete kontekst drejtimi ose natyra e politikes se jashtme, apo menyrat dhe mjetet e nderveprimit me shtetet tjera ne kete fushe eshte bere ne rritjen e avantazheve dhe interesave te tyre, sepse siç thote Charles de Gaulle “ndermjet shteteve nuk ka miqesi, por vetem interes.”
Prandaj jo rastesisht thuhet se fryma e bashkepunimit rajonal, strategjite e qarta dhe mirekuptimi me aleatet jane ekzistenciale sepse mbi kete fryme eshte percaktuar ne menyre koherente edhe politika e jashtme shqiptare, interesi i saj kombetar dhe nderkombetar.
Ne kete kontekst, politika e jashtme shqiptare kerkon edhe tani ne kete shekull nje mirekuptim me aleatet e kombeve europiane, te percaktoje hapat strategjik dhe te prioriteve te saj drejt qellimit te perbashket dhe fushes se politikes se jashtme per te qene faktore ne sistemin nderkombetar dhe bashkeveprimet e saj si dhe levizjet e proceseve drejte paqes, demokracise dhe zhvillimeve pozitive te politikes se perbashket dhe nderkombetare.

Literatura
Joshua Goldstein “Marrdheniet nderkombetare”, Shtepia botuese “Dituria”, Tirane 2003.
Hans J. Morgenthaw “Politikat ndermjet kombeve”, Shtepia botuese AIIS, Tirane 2008.
Henry Kissinger “Diplomacia”, Shtepia botuese e Lidhjes se Shkrimtareve, Tirane 1999.