Karakteristikat e metodes shkencore
Shkencetaret jane shum specific jo vetem qe duan ta shohin dicka perpara se ta besojne por duan ta shohin ate vazhdimisht ne kushte te cilat ato I perzgjedhin vete. Arsyeja se perse ato jane komplekse eshte
sepse njohin dy fakte shum te rendesishme:1. Sjellja eshte komplekse ka shum faktore qe qendrojne pas saj dhe eshte e veshtire ti indetifikosh keta faktore.
2. Shkenca eshte nje perpjekje humane. Shkencetaret nuk mund ti lejojne vetes qe te besojne verberisht ne arsyetimin njerzor
Qellimi i metodes shkencore jane:
1. Pershkrimi
2. Parashikimi
3. Kontrolli
4. Kuptueshmeria
Pershkrimi
Eshte pershkruese dhe klasifikimi i ngjarjeve dhe i mardhenieve qe nje perdhkrim te jete i dobishem duhet qe te kete besueshm,eri qe do te thote te jete i qendrueshem ne kohe dhe ne kushe te ndryshme testimi. Koncepti i dyte eshte vlefshmeria. Qe lidhet me matjen e asaj qe duhet matur
Parashikimi
Kur nje pershkrim i ngjarjeve ose i mardhenies munde te coi ne parashikimin e nje ngjarje tjeter
Kontrolli
Lidhet me zhvillimin e trajtimit dhe strategjive parandaluese. Kur shkencetaret mund ta parandalojne sjelljen ata mund ta ndryshojne ate per mire
Kuptueshmeria
Lidhet me identifikimin e shkakut apo shkaqeve te nje fenomeni te caktuar por perpara se te shfaqet kjo shkaktesi duhen kuptuar e plotesuar 3 kushte:
1. Kovaracioni i ngjarjeve qe lidhet me nese ka nje ngjarje dhe pranohet si shkak I nje ngjarje tjeter. Ngjarjet varjojne se bashku ku ndryshe njera dhe ndryshe tjetra.
2. Rregullatori kohor I mardhenies. Shkaku I sopozuar duhet te ndodhe para efektit te supozuar
3. Eleminimi I shkaqeve alternative. Mardhenia e shkaqeve mund te pranohet vetem nese shkaqet e tjera jane nxjerre jashte loje.
Koncepti tjeter ka lidhje me vlefshmerine e jashtme dhe te brendshme
Me vlefshmeri te brendshme
Ne perpjekje per te eleminuar shpjegimet alternative, shkenctaret shpesh here perballen me nje problem qe quhet konfuzion ose ngatrrim qe ndodh kur dy ose me shume faktore jane lidhur me nje efekt njekohesisht duke nderhyre me matjet e duhura te rolit shkencor te secilit prej tyre. Ne rastin kur nuk kemi asnje ngatrrese ne nje kerkim shkencore thuhet se ka vlefshmeri te brendshme.
Vlefshmeri e jashtme
Eshte zgjatimi I asaj qe rrezultatet e nje kerkimi mund te pergjesohen. Pergjisimi eshte aftesia qw nje gjetje te aplikohet ne popullata te ndryshme apo kushte te ndryshme. Kjo lidhet drejt per se drejti ne perfaqsueshmerine e kampionit dhe shkollen me te cilen karakteristikat e kampionit perputhen me ate te populates. Perfaqsueshmeria e kampionit varet nga perzgjedhja e subjekteve apo kushteve te studmit.
Procedurat eksperimentale
3 ceshtjet kryesore
1. Zhvillimi i nje hipoteze
2. Perkufizimet operacionale
3. Metoda e kontrollit
Zhvillimi i nje hipoteze lidhet me perpjekjen per te shpjeguar sjelljen ose qendrimet. Ajo synon ti pergjitgjet pyetjes si dhe pse. Hipotezat vijojne si rezultat I studimeve dhe ato jane te shoqeruara me tesime rigoroze qe nje hipoteze te jete shkakesisht e perdorshme duhet qe ajo te vertetohet ose te hidhet poshte.
Perkufizimet operacionale
Konceptet e perfshira me nje studim duhet tu jepen percaktimet perkatese. Pra duhet te percaktohen ose perkufizohen me termat e operacioneve qe mund te vezhgohen apo te maten.
Metodat e kontrollit
Studiuesit kane nevoje te kontrollojne ngjarjet qe mund te ndikojne ne sjelljet qe atop o studjojne. Nje eksperiment perfshin manipulimin e nje ose me shume faktoreve dhe matjen e efekteve te atij manipulimine sjellje.
Variabli I varur dhe I pavarur
Variable I pavarur eshte nje faktore qe manipulohet nga studiuesit per te metur efektin e tij
Variable I varur prosupozohet te ndikohet nga manipulimi I variablit te pavarur.
3 metodat e kontrollit
· Manipulimi
· Mbajtja e kushteve kostante
· Balancimi
Minimizimi i pasojave te pritshmerise.
Problem qe mund te dal gjate eksperementimit eshte se I eksperementuari dhe eksperementuesi mund te reagojne ne nje menyre te caktuar me pritshmesine e tyre. P.sh nese te eksperementuarit e din qe po pin alkol ato do te reagojne me te njejtat simptoma qe atop resin tu ndodhe pasi kane pire alkol. Kjo quhet karakteristika e kerkuar. Por edhe vezhgimet e eksperementuesit lidhur me sjelljen mund te bazohen ne njohurit e kushteve te eksperimentit. P.sh.: kur eksperimentuesi sheh ndonje sjellje te pazakonte tek subjektet qe ka marre ne studim munde tja atriboi kete sjellje çështjes te mare ne studim.
Ky quhet efekti i eksperementuesit. Per te shmangur keto dy proçedura kemi grupin e kontrollit ose placebo te cilat nuk i nenshtrohen manipulimit te variantit te pavarur. Procedura dabell (double) ose dyfish e panjohur ku edhe i eksperementuari dhe eksperementuesi nuk e dine se çfare trajtimi po behet.
.jpg)
