BUXHETI DHE ROLI I TIJ

Tema: Buxhetimi
Buxheti eshte nje plan I detajuar I krijimit dhe perdorimit te burimeve financiare dhe burimeve te tejra per nje periudhe johe te dhene . ai perfaqeson  nje plan te se ardhmes.
Buxheti është një plan i detajuar, i shprehur në terma sasior që specifikojnë se si do të kërkohen dhe shfrytëzohen burimet gjatë një periudhe specifike kohore.
Procedura e shfrytëzuar për zhvillimin e buxhetit quhet sistem buxhetor, i cili ka pesë qëllime:

1. I detyron menaxherët të planifikojnë,
2. Jep informacione për burimet që mund të përdoren për të përmirësuar marrjen e vendimeve,
3. Ndihmon në përdorimin e burimeve dhe punonjësve duke caktuar si pikë referuese që mund të përdoret për vlerësimet pasuese të performansës,
4. Përmirëson komunikimin dhe koordinimin.
5. Kontrollimi i profitit dhe i operacioneve.

Buxheti për planifikim dhe kontroll
·         Buxheti luan një rol thelbësor në planifikim dhe në kontroll.
·         Planet identifikojnë objektivat dhe veprimet që nevojiten për t’i arritur ato,
·         Buxhetet janë shprehje sasiore e këtyre planeve të deklaruar në terma fizik, financiar apo së bashku.

·         Kontrolli është proces i vendosjes së standardeve, i marrjes së përgjigjeve të performansës së tanishme si dhe kryerjen e veprimeve korrigjuese kur performansa e tanishme shmanget nga ajo e planifikuar.
Qëllimet e buxhetimit
Buxhetet zakonisht përgatiten për fushat brenda firmës (departamentet, sektorët...) dhe për veprimtaritë (shitjet, prodhimin...),
Ky sistem buxheti shërben si plan financiar i hollësishëm i firmës si një tërësi dhe i jep asaj disa përparësi:

1. I detyron menaxherët të planifikojnë,
2. Jep informacione për burimet që mund të përdoren për të përmirësuar marrjen e vendimeve,
3. Ndihmon në përdorimin e burimeve dhe punonjësve duke caktuar si pikë referuese që mund të përdoret për vlerësimet pasuese të performansës,
4. Përmirëson komunikimin dhe koordinimin.

Llojet e buxhetit
Buxheti kryesor (master buxheti) është një plan financiar gjithëpërfshirës për vitin, i ndërtuar nga departamentet e ndryshme individuale dhe nga buxhetet e veprimtarive, Nga ky aspekt dallojmë dy lloje të paraqitjes së buxhetit:

1. Buxheti operativ
2. Buxheti financiar

Sikurse jane shprehur edhe ne diagrame procesi I buxhetimit fillone me buxhetimin e shitjeve dhe vijon me pergatitjen me rradhe te buxheteve te prodhimit, te materialeve direkte se bashku me flukset eblerjeve , te punes direkte, te shpenzimev et epergjithshme prodhuese, te gjendjes se inventarit ne fund te periudhes, te shpenzimeve te shitjes dhe te administrimit dhe duke vazhduar me tre buxhetet permbledhese ate te arkes , bilancit dhe pasqyres se te ardhurave dhe shpenzimeve.
Buxheti i shitjes
Hartimi i buxhetirt te shitjeve bazohet ne parashikimin e nivelit te shitjeve qe mendohet se do te realizohet periudhat e ardhshme.Tregon numrin e njësive, çmimeve dhe shitjen totale për secilin katërmujor (apo muaj). Shprehet ne vlere monetare ose njesi produkti .
Nje njesi ekonomike merret me prodhimin e topave plastike. Pas analizave te bera nga departamenti i marketingut u percaktua plani i shitjeve per 100000 njesi topa  dhe i ndare sipas tremujoreve si me poshte . duke u bazuar ketu percaktohet niveli i prodhimit  te nevojshem per te mundsuar keto shitje,  dhe do et jete baze per  per hartimin e buxhetit te materialev direkte, te punes direkte dhe shpp te prodhimit.

Tremujoret	1	2	3	4	Total
Shitjet e pritshme ne nj	10000	30000	40000	20000	100000
Cmimi per njesi	20	20	20	20	20
Te ardhurat nga shitja	200000	600000	800000	400000	2000000

LllaA	90000				90000
Trem I	140000	60000			200000
Trem II		420000	180000		600000
Tremujor III			560000	240000	800000
Tremuj IV				280000	280000
Total	230000	480000	7400000	520000	1970000

Mbledhja e te ardhurave behet 70% kur ndodhin shitjet dhe 30% ne ate paserdhes.
Buxheti I prodhimit
Tregon numrin e njësive që duhet të prodhohen gjatë secilës periudhë të buxhetit për të kënaqur nevojat e shitjes dhe për të ofruar inventarin e dëshiruar përfundimtar
Ky buxhet  percakton  sasine  e produkteve qe duhet te prodhohen per kete periudhe, pra produktet e mjaftueshme per te mbuluar nevojat e shitjeve dhe gjendjen e inventarit te deshiruar ne fund. Nevojat e shitjeve I gjejm ene buxhetine  shitjeve ndersa gjendjen e inventarit ne fund e percaktojne duke u bazuar ne pervojen e  e vitit te meparshem por paraqesim dhe ndryshimin ne kushtet e tregut.
Nevojat per prodhim llogariten nga ekuacioni
Buxheti I shitjeve+ gjendjen e inventarit ne fund- gjendjen ne fillim te periudhes




Gjendja e invntarit ne fund llogaritet sa 20% te prodhimit te periudhess se kaluar.

Tremujoret	1	2	3	4	5
Shitjet e prits	10000	30000	40000	20000	100000
Inventor (T2)	60000	80000	4000	3000	3000
Inventar (T1	2000	6000	8000	4000	-2000
Njesi per prodhim	14000	32000	36000	19000	101000

Buxheti I materialeve direkte
Tregon lëndën e parë që duhet të blihet për të kënaqur buxhetin e prodhimit dhe të plotësoj pjesën e inventarit adekuat
Materialet qe nevojiten per prodhimin e produkteve + gjendja e inventareve ne fund te periudhes= totalin e material te domosdoshem- materiali ne fillim te peridhes= materialet qe duhet te blihen.
Materile ne fund = 10% te nevojave per materile te periudhes pasardhes

Tremujoret	1	2	3	4	Totali
Njesite per prodhim	14000	32000	36000	19000
Materilet per njesi	5	5	5	5
Nevojat per berje	70000	160000	180000	95000
+ gjendje fund	7000	16000	18000	9500
Materile per tu blere	79000	162000	171500	93000
Kosto blerje 0.6 leke per njesi	47400	97200	102900	55800

Buxheti I punes direkte
Tregon orët e punës direkte (dhe shumën totale) të nevojshme për të prodhuar numrin e njësive të specifikuara në buxhetin e prodhimit

Tremujoret	1	2	3	4	5
Njesi per prod	14000	32000	36000	19000	101000
Pune direk njesi	0.8	0.8	0.8	0.8	0.8
Totali I punes  direkte	11200	25600	28800	15200	89800
Kosto e nje ore p direkte	7.5	7.5	7.5	7.5	7.5
Totali I K, punes	84000	192000	216000	114000	606000

Duhet edhe buxheti I shpp te prodhimitm ete dhenat perkatese. Me te dhenat e mesiperme do ndertohet buxheti I arkes. Ky buxhet perbehet nga 4 seksione te medha ;pasqyrohen te ardhurat e marra nga shitjet  dhe shpenzimet e planifikuara per cdo buxhet te vecante.
·         Seksioni I hyrjeve
·         Seksioni I shpenzimeve
·         Seksioni I diferencave

·         Seksioni I finanicmit

Kontabiliteti - Kuptime themelore dhe klasifikime te kostos

Tema: Kuptime themelore dhe klasifikime te kostos

•       Kostoja dhe kuptimi I saj

•       Klasifikim I pergjithshem I kostos

•                 Kosto direkte dhe indirekte

•                 Klasifikimi I kostos  sipas funksioneve ne nje njesi ekonomike.

•                 Shpenzime sipas natyres ekonomike

•                 Kostot e inventarizueshme dhe kosto periudhe

•             Klasifikim sipas sjelljes se kostos

•                 Costo fikse , 2.Costo.variabel  3.costo mikse 4.C.gjysmevariabel  , 5.costo gjysme fikse

1.Kostoja dhe kuptimi I saj

•         Costo do  te thote  sasia e te mirave materiale apo sherbimeve te sakrifikuara per te realizuar nje objektiv te caktuar.Kostot maten ne vlere monetare.Keshtu kosto perfaqson mjetet monetare te paguara per realizimin e objektivit qe mund te jete  prodhimi dhe shitja e produktt, realizimi I sherbimit apo projektit.

•         Perdoruesit e informacionit kontabel I perdorin te dhenat me se shumti per te kerkuar informacion mbi koston e nje produkti.

•         Objekt costoje eshte cdo gje per te cilen llogaritet costoja

•                   Aktivitet

•                   Produkt

•                   Projekt

•                   Departament

•                   program

Kostot direkte dhe indirekte

•         Kosto qe mund te identifikohen , evidentohen dhe maten ose vleresohen drejtperdrejt per nje objekt costoje ne menyre eficente(psh costo e celikut per prodh e BMV  X5) si costo e materialeve dhe costo e punes direkte(perfitim <costo)

•         Kosto indirekte  jane costo qe nuk mund te identifikohen,evidentohen vleresohen ose maten per nje objekt te costos ne menyre eficente. Psh kosto e mbikqyrsve te repartit te prodhimit nuk eshte realizuar vetem per tipin X5 pasi eshte realizuar per shume tipe makinash, kane mbikqy gjith prodhimin

•         Duhet qe costo e shperndajes se tyre <se perfitimi ekonomik

•         Procesi I shperndarjes se costove eshte procesi I percaktimit sipas objektit te costos, ne menyre jo te drejtperd te mases se costove indirekte

•         Percaktimi I costos se nje objekti costoje perfshin evidentimin e costove direkte dhe shperndarjen e costove indirekte.

Klasifikimi I costos sipas funksioneve

•         Klasifikimi I costos sipas funksioneve qe ato sherbejne.Ne nje njesi ekonomike prodhuese costot klasif si prodhuese dhe joprodhuese.Costo prodhuese jane costo qe shkaktohen dhe jane te lidhura me procesin e realizimit te prodhimit ne sektoret prodhues te N.E.Costot joprodhuese jane ato qe shkaktohen dhe jane te lidhura me realizimin e procesit te shitjeve dhe funksioneve drejtuese te N.E.

•         Nese produktet  jane objekte te kalkulimit te costos, C.prodhimi perbehet:

•         Kosto e materialeve direkte –jane materialet kryesore qe do te konsumohen per realizimin e nje produkti apo per shlyerjen e nje sherbimi.Materialet kryesore per formimin substancor te produkteve qe eshte ekonomike evidentimi I tyre, si psh celiku ne prodhimin e prod, metalike.Ne materiale direkte futen gjithashtu produktet qe jane prodhuar nga njesia ekonomike por qe perdoren per prodh e prod tjera dhe produktet ne proces qe vazhdojne procesin e perpunimit.

•         Kosto e punes direkte –Kostot e kapitalit human qe marrin pjese drejtperdrejt ne procesin e realizimit te prodhimit dhe e ekonomike evidentimi I tyre.Ketu perfshihen pagat e punonjesve te prodhimit.

Klasifikimi I costos sipas funksioneve

•         Shpenzimet e punes direkte- psh pagat e punes se tornitoreve qe prodhon produkte metalike.

•         Shpenzimet e pergjithshme te prodhimit-Kjo costo ze rreth 30% te costos totale te realizimit te produktit.keto jane kosto qe nuk mund te evidentohen lehtesisht dhe ne menyre ekonomike si kostot e mesiperme.Ketu futen costo indirekte te punes  sic psh mund te jete paga e pergjegjsit te repartit apoe punonjesve ndihmes dhe costot e materialeve indirekte qe perfshihen materiale te vogla nga pikpamja e vleres dhe sasiore dhe qe duhen per prodhimin e shume llojeve te produkteve.Costo e evidentimit te tyre  nuk mbulohet nga perfitimi I nje informacioni kaq te detajuar.

•         Kosto e transformimit apo e shnderrimit-Costot e a atyre qe mundesjne transformimin e materialeve direkte.

Hyrje ne kontabilitetin e kosto-drejtimit

Hyrje ne kontabilitetin e kosto-drejtimit

Kontabiliteti I Kosto-Drejtimit

Lindi si nje  nevoje  per njesite ekonomike per shkak te rritjes se kompleksitetit te prodhimit  dhe shumellojshmerise se tij si dhe lindja e nevojes per nje informacion me te te detajuar dhe real te costos se produkteve dhe te fitimit te realizuar.Kjo dhe per shkak te rritjes se ekonomise kombetare dhe globale

Kontabiliteti I kostos siguron informacion per kontabilitetin e kostos dhe kontabilitetin financiare.K.kostos realizon  identifikimin, grumbullimin, matjen , analizen dhe raportimin e informacionit financiar dhe jofinanciar ne lidhje me  koston e sigurimit apo te perdorimit te burimeve ne njesine ekonomike.

Kontabilitetin e drejtimit  perfshihen metoda dhe procedura te zgjedhje dhe vleresimit te informacionit kontabel per marrjen e vendime te biznesit , hartimin e planeve dhe buxheteve , vleresimeve dhe kontrollet e veprimeve te ndermarrjes.

Sistemet e informacionit kontabel mundesojne evidentimin e kostove qe krijohen nga prodhimi I te mirave dhe realizimi I sherbimit, mundesojne analiza te thelluara per te permirsuar shperndarjen e burimeve dhe matjen e performances.

•         Kontabiliteti I kostos  merret me percaktimin e costos dhe me saktesisht me klasifikimin , regjistrimin shperndarjen dhe rishperndarjen e kostos sipas qendrave te costos .Ajo perfshin disa veprimtari funksionale:

•         1-Funksionimin e sistemit dhe percaktimin e procedurave te kalkulimit te kostove , me te pershtatshmen qe kenaq nevojat e njesise ekonomike dhee ben me te lehte calkulimin e kostos

•         2-shperndarjen e kostos sipas qendrave te kostos  (sipas depatamenteve, qendrave te prodhimit,produkteve,klienteve, reparteve) dhe analiza e kostos dhe behet analiza e kostos sipas te ciles percaktohet cili produkt, klient, qender prodhimi ndikon me shume ne realizimin e fitimit dhe cila la kosto me te ulet apo me te larte.Nqs ka kosto me te larte duhet te merren vendime per uljen e costove.

•         3-Kontrolli I kostos, do te thote te percaktoje se sa kostoja e realizuar I pergjigjet kostos  se vene objektiv nga ndermarrja, pra eshte pergjegjese per shmangiet e mundshme qe vihen e midis kostove te parashikuar , kostos standarte dhe kostos faktike dhe rritjen e metejshme te eficences.

Disa objektiva te kontabilitetit te kostos:

1-Percaktimi I costos I cili eshte objektivi kryesor I kontabilitetit te kostos dhe llogaritja e percaktimi I costos se produkteve e sherbimeve ehste shume e rendesishme  per njesine ekonomike per te njohur se sa I kushton asaj realzimi I produkteve te saj.

2-Kontrolli ;nepermjet tij realizohet ulja e kostos dhe permiresimi I burimeve te njesise ekonomike.Me kete proces kontrolli kuptojme kontrollin e plotesimit te treguesve te planifikuar

3-Vleresimi I  inventareve-Informacioni per inventaret kryesore, te prodhimit ne proces dhe te produkteve te gatshme eshte nje informacion I rendesihsem per manaxhimin e burimeve

4-rritja e eficences-eficenca e cdo operacioni mund te matet ne menyre reale  nepermjet shumes se pjeseve te tij. Nqs ka ineficence ne nje operacion ajo do te shkaktoje ineficence dhe ne operacione et tjera.

5-Percaktimi I cmimit te shitjes-me njeinformacion te detajuar te kontabilitetit te kostos mund te percaktohen cmimet optimale te produkteve duke marre parasysh ekonomine  evendit, sezonin etj.

Modeli I funksionimit te sistemit te informacionit te kontabilitetit te drejtimit

Sistemi I kosto -drejtimit  eshte nje sistem informacioni qe prodhon autpute duke perdorur inpute dhe procese  per te plotesuar objektivat specifike te drejtimit.Proceset e k.d kane te bejne me mbledhjen , ruajtjen, analizen, raportimin dhe administrimin e informacionit.Outputet perfshijne pasqyra te vecanta per kostot e produkteve, kostot  e klienteve, buxhetet dhe pasqyrat aportuese te performances.

·         Aktivitetet kryesore te kontabilitetit te drejtimit jane :

Planifikimi eshte formulimi I detajuar I veprimit per te arritur ne nje rezultat te caktuar.Planifikimi kerkon vendosjen e objektivave dhe percaktimin e metodave dhe strategjive per te arritur keto objektiva.Planet e drejtimit paraqiten ne formen e buxheteve qe jane shprehje sasiore e qellimeve te vendosura prej tij.Nepermjet ketij procesi  drejtuesit hartojne plane per vitet e ardhshme duke percaktuar dhe hapat qe nddermerren per plotesimin e tyre.

•         Kontrolli-plani qe hartohet duhet te vihet ne zbatin dhe nderkohe qe vihet ne zbatim drejtuesit dhe punonjesit kontrollojne zbatimin e tij  per te pare nqs po zbatohet sipas planifikimit te bere.Pra aktiviteti I vazhgimit te zbatimit te planit dhe marrja e veprimeve korrigjuese atehere kur duhet quhet kontroll. Zakonisht kontrolli arrihet me perdorimin e feedback.Perdoren pasqyra qe quhen raporte te performances.

•         Marrja e vendimeve eshte procesi I zgjedhjes nepermjet alternativave krahasuese, dhe ehste I lidhur me planifikimin dhe kontrollin .Qe te lehtesohet puna e marrjes se vendimeve  sistemet e informacionit t ekontabilitetit te drejtimit f duhet te furnizojne me informacion tedomosdoshem per marrjen e vendimeve.

•         Faktoret qe kane sjelle ndryshime ne mjedisin e biznesit

1-Orientimi nga konsumtori

Firma duhet te  kete perparesi  permbushjen e nevojave konasumatore  duke krijuar nje vlere konsumatore me te larte se konkurrentet ose nje vlere konsumatore te njevlershme  me konkurrentet por me costo me te ulet. Vlera konsumatore eshte ajo qe konsumatori merr dhe ajo qe konsumatori jepAjo qe konsumatori merr eshte produkti total me teresine e perfitimeve te prekshme dhe te paprekshme.Sakrifica e konsumatorit eshte kostoja e blerjes  se produktit.

2-Perspektiva nderfunksionale-drejtimit te kuptoje shume funksione te biznesit nga prodhimi e marketingu.Zinxhiri I vlerave ka si qellim qe kontabilitet I u dhe kjo nevojitet me teper kur shoqeria eshte ne tregunnderkombetar.kur perdoret zinxhiri I vlerave dhe I vihet theksi vleres konsumatore keto disiplina jane te nderthurura me njera tjetren dhe vendimi ne njeren prej tyre ndikon ne tjetren

3-Konkurrenca globale-Mbas viteve 80  zhvillimi I transportit dhe rritja e shkalles se komunikimit cuan ne nje treg global per shume prodhues dhe sherbimesh , dhe shoqerive u duhej te perballonin jo vetem konkurrencen e brendshme por dhe ate te jashtme globale. Ne keto kushte dhe shoqerite me te mira ne bote nen presion rriten coston e marrjes se vendimeve te keqija.Kjo gje beri rritjen per nje informacion kontabel drejtimi te permiresuar.

4-Drejtimi total I cilesise-Ne nje mjedis konkurres firmat perpiqen ne permbushjen e nevojave konsumatore nepermjet permiresimit te vazhdueshem qe behet nga nje kerkim I vazhdueshem duke reduktuar costot,eleminuar shpenzimet e teperta dhe permiresuar cilesine dhe performancen e aktiviteteve dhe shtimin e vleres konsumatore.

5-Koha si element konkurrues-Koha eshte nje element I rendesishem konkurrues duke reduktuar kohen e zhvillimit e te hedhjes ne treg te produkteve te reja apo te prodhimit te produkteve ekzistuese.Koha e prodhimit  te produktit eshte shume e rendesishme per kontabilitetin e drejtimit pasi  pasi perben kosto per produktin e prodhuar.kemi kohe vlerekrijuese  qe eshte koha e prodhimit ndersa koha e pritjes , e inspektimit, levizjes eshte kohe jo vlerekrijuese

6-Perparimet ne teknologjine e informacionit-Automatizimi ka cuar ne rritjen e aksesit dhe shkurtimin e kohes se marrjes se informacionit.Duke qene se edhe kompleksiteti I tij eshte rritur  eshte shume e rendesishem qe te nxirret dhe te analizohet informacioni me efektivitet

7-Perparimet ne mjedisin e prodhimit –Permiresimi teknologjik dhe I proceseve te punes  ka efekt te rendesishem ne mjedisin e prodhimit dhe uljen e kostos se tij (ne sistemin kontabel te kostos).