ÇKA ËSHTË NDOTJA AKUSTIKE? Është çdo lloj ndotje e shkaktuar nga zhurma e cila arrin shkallën mbi 85 decibel, e cila mund të lë pasoja afatgjate tek shëndeti i njeriut, dhe pengon jetën normale.
KUSH E SHKAKTON KËTË NDOTJE? Burim kryesor i kësaj ndotje është zhvillimi i industrisë dhe sistemi i transporteve ku përfshihet zhurma e automjeteve motorike, zhurma nga avionet dhe hekurudhat.
EFEKTET QË SHKAKTON N.AKUSTIKE: Ndotja akustike në nivel të lartë mund të shkaktojë humbjen e dëgjimit qoftë përnjë kohë të shkurtër apo edhe për tërë jetën.
EDHE ZHURMAT E ULËTA NA DËMTOJNË: Zhurmat që kanë intensitetin e ulët që ne vazhdimisht jemi nën presionin e tyre mund të na shkaktojnë lëndime, të tilla si: Pajisjet elektroshtëpiake, Kositësja e barit, Alarmi i orës, Kondicioneri, Muzika etj.
STUDIM: Organizata Botërore e Shëndetësisë bëri studim dhe konstatoi se: Tek fëmijët, ndotja akustike mund të ndikojë negativisht aftësitë e tyre për të lexuar dhe mësuar. Në ato klasa me ndotje akustike nxënësit tregojnë përformancë më të ulët në krahasim me studentët e klasave të tjera të së njëjtës shkollë ku nuk ka ndotje akustike.
Ndryshe nga sa ndodh ne bote, ndotja akustike është një nga problemet e mëdha në Shqiperi. Mirepo, ndërsa para viteve ’90 njiheshin zhurmat e prodhimit në industrinë tekstile, minerale, mekanike, etj, aktualisht ankesat dhe shqetësimet e qytetarëve tregojnë që ato janë të pranishme gjatë ditës dhe natës, krijohen dhe nga aktivitete private, qofshin këto lokale nate, apo salla bastesh. Një banor i kryeqytetit tregon se shqetësimi i tij i përhershëm është një salle bastesh, poshtë pallatit ku ai banon. Por, shqetësimet e banorëve lidhen me furrat e bukës, klinikat dentare në godina banimi, apo boritë e makinave e trafikut të rënduar. Inspektorët e mjedisit ndërmarrin herë pas here aksione për zbatimin e ligjit të zhurmave, ndërsa kanë marrë masat përkatëse në çdo rast konstatimi të shkeljes së ligjit. Megjithatë, zhurma me burime të ndryshëm është prezente. Banorët ngrenë shqetësime edhe për rënien papushim të borive, apo dhe sinjalet kundër vjedhjes, që, sipas tyre, "kur fillojnë të bien nuk dinë të mbarojnë". Por, burime zhurmash, të cilët na qëllon ta dëgjojmë rëndom, janë edhe pompat e ujit nëpër pallate, apo lavazhet pranë godinave të banimit, etj.
Rreziqet ne shëndet.
Nëse ndokush mund të shfaqë zemërim, apo pakënaqësi, shkak mund të kenë qenë dhe zhurmat e larta. Perceptimi i zhurmave në jetën e përditshme ka një rëndësi të madhe për mirëqënien e shëndetit të popullatës, shprehen specialistët e shëndetit publik. Në qoftë se ka një ‘bombardim’ nga zhurma, të përditshëm, me kalimin e kohës, kjo ndikon edhe në shëndet. Në radhë të parë, zhurmat ndikojnë duke shkaktuar një traumë të strukturave kokleare të veshit të brendshëm që çojnë deri në një humbje të dëgjimit të pakthyeshme. Por, edhe në sëmundjet e hipertensionit, pasi duke çliruar më tepër adrenalinë në gjak rritet tensioni i këtyre njerëzve që marrin nivel zhurmash më të madh se norma, në sëmundjet ishemike të zemrës, në çrregullime të gjumit, por edhe në performancën e përditshme të njerëzve të ekpozuar karshi zhurmave, sqarojnë specialistët. Ndërkohë, ka evidenca të pjesshme që vijnë nga perëndimi që japin dhe dëmtime në sistemin imunitar dhe defekte në lindje.
Por, zhurmat ndikojnë edhe duke i dhënë njerëzve të ekspozuar ndaj zhurmave varietet emocionesh negative, sikurse zemërim, papëlqyeshmëri të gjërave, moskënaqje, pazotësi, paaftësi, depresion, ankth, shqetësime, lodhje e dëshpërim, ndonjëherë deri në fazën e fundit, çmenduri. Specialistët shpjegojnë se veç zhurmës janë një sërë faktorë social-psikologjikë dhe ekonomike, por ka dhe faktorë të tjerë personalë, demografikë, si mosha, seksi, statusi social, që të gjithë së bashku ndikojnë në shëndet. Ndikimi i zhurmave në shëndet varet dhe nga kohëzgjatja, por dhe eksperienca e popullatës ndaj tyre (sa e ndjeshme është ajo ndaj zhurmave dhe faktorëve të mësipërm). Ndërkohë, niveli kufi i zhurmave varet nga zonat ku do të bëhen matjet. Në rrugët kryesore dhe duke qenë sa më në qendër niveli duhet të jetë më i ulët. Niveli kur fillon të çrregullohet gjumi është 42-45 dB, ndërsa kur niveli është mbi 80 dB, atëherë shkohet drejt një shurdhimi të plotë. Por, Organizata Botërore e Shëndetësisë ka ndarë nivelet, sipas zonave ku gjenerohet zhurmë.
Masat për t'u marrë.
Specialistët mendojnë se masat për evitimin e zhurmave duhen parashikuar që në projektin e ndërtimit të godinave. Ndërtimi i lokaleve dhe pub-eve në katet e para/bodrume, të godinave të banimit, pa kushtet e duhura, të parashikuara në ligj, është një prej shqetësimeve që ata ngrenë. Ligji përcakton që çdo ndërtim dhe rikonstruksion ndërtesash, për banim apo për veprimtari të tjera ekonomike e shoqërore, projektohet dhe realizohet në mënyrë që zhurma në brendësi apo në afërsi të saj, të jetë brenda nivelit kufi. Ndryshimi i destinacionit të përdorimit të ndërtesës duhet të shoqërohet me masa mbrojtëse nga zhurma, për respektimin e vlerës kufi. Sipas specialistëve të shëndetit publik, duhet pasur parasysh që veç zhurmave të jashtme janë dhe zhurmat e brendshme, ndaj duhet patur kujdes në rast të ndryshimit të destinacionit të një ambienti (psh. nga banesë në klinikë dentare). "Nëse që në projektim mendohet vendi për pub dhe merren të gjitha masat kundra zhurmave le të ndërtohet, por jo të ndodhë e kundërta; këtu të gjitha katet e para adaptohen, bëhen dyqane pub, servis automjetesh, furra buke", pohojnë specialistët. Sipas tyre, që në momentin e parë duhet parë projekti i ndërtimit të pallatit, ku duhet parë dhe pjesa për zhurmat për secilin kat. Nëse në katin e parë parashikon vendosjen e një pub-i duhet kërkuar izolimi që në fillim, ndërsa në katet e sipërme bëhet një tjetër izolimi për ndarjen midis apartamenteve.
Ndotja akustike është kthyer në një tipar të zakonshëm të jetës moderne.
Fatkeqësisht, në shumicën e rasteve në shtëpitë tona, në punë, madje edhe gjatë pushimeve, zhurmat e padëshirueshme ndikojnë negativisht cilësinë e jetës tonë. Dihet se zhurmat e larta mund të shkaktojnë dëmtimë permanente të shëndetit tonë. Njerëzit që janë subjekt i niveleve të larta të zhurmës, p.sh. në diskoteka dhe koncerte muzikore, mund të vuajnë nga humbja e dëgjimit si rezultat i dëmtimit të shkaktuar në sistemin e dëgjimit nga tinguj me intensitet të lartë. Dëmtime të ngjashme mund të ndodhin si rezultat i fishekzjarreve dhe i të shtënave me armë.
Përveç këtyre niveleve të larta të zhurmës, edhe zhurmat e moderuara të shkallës 85 dB, si tingulli i alarmit të orës ose i kositëses së barit, mund të dëmtojë dëgjimin. Dëgjimi mund të preket nga zhurma të moderuara nëse jemi subjekt i tyre për një përiudhë të gjatë kohore.
Por çfarë ndodh me zhurmat me intensitet të ulët vazhdimisht ekzistuese në mjedisin tonë rrethues? Tinguj të tillë janë ata të prodhuar nga trafiku, paisjet elektro-shtëpiake si lavapjata,
muzika, pastruesi i vakumit, ajri i kondicionuar dhe avionët.
Tingujt me intensitet të ulët mund të mos kërcënojnë të dëgjuarit në mënyrë të drejtpërdrejtë megjithatë, si në shtëpi ashtu edhe në punë, ato mund të ndikojnë në shëndetin tonë fizik dhe mendor.
Zhurmat e padëshirueshme rritin presionin, shkaktojnë lodhje, ulin gjumin, rritin stresin, ndikojnë negativisht në tretje dhe pengoj në përqëndrimin.
Njerëzit që banojnë në zona me ndotje të lartë akustike si p.sh aeroportet, kanë një rrezik më të madh për hipertension krahasuar me ata që jetojnë larg tyre. Sipas të dhënave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, në vlera komuniteti, ndotja akustike ul produktivitetin, aftësinë për të mësuar, rrit aksidentet, rrit asenteizmin dhe kontribon në përdorimin e barnave narkotike.
Në vendin e punës, zhurmat në kombinim me kompleksitetin e punës çojnë në një rritje të sëmundjeve kardiovaskulare si rezultat i rritjes së presionit.
Zhurma çon në aktivizimin e mekanizmave stresues. Ndërkohë që një reagim i tillë është fillimisht natyral dhe i nevojshëm, kur si pasojë e zhurmave të padëshiruara ajo bëhet permanente, atëherë është e dëmshme për shëndetin e trupit dhe të mendjes.
Për më shumë, kërkimiet kanë treguar se në rastet kur njerëzit ndjehen sikur nuk mund të bëjnë më asgjë kundër ndotjes akustike, ata demotivohen. Atyre u duket më e vështirë për të zgjidhur problemin dhe heqin dorë nga pikësynimet e vendosura më herët.
Tek fëmijët, ndotja akustike mund të ndikojë negativisht aftësitë e tyre për të lexuar dhe mësuar. Në ato klasa me ndotje akustike nxënësit tregojnë përformancë më të ulët në krahasim me studentët e klasave të tjera të së njëjtës shkollë ku nuk ka ndotje akustike.
Prandaj, shohim se zhurmat e padëshiruara mund të kenë efekte negative tek të rriturit dhe fëmijët. Për më shumë, sipas statistikave Njujorkeze, ndotja akustike është një nga ankimet më të shpeshta të bëra në lagjet e shumta të qytetit dhe mendohet se këto zhurma kontribojnë në rritjen e shkallës së kriminalitetit. Pra, secili nga ne duhet të marrë masat e nevojshme për të evituar krijimin e zhurmave që mund të shqetësojnë persona të tjerë.
Problemet e lidhura me përballjen e ndotjes akustike janë komplekse dhe kërkojnë rritjen e ndërgjegjësimit të secilit prej nesh. Secili nga ne duhet të jetë në pozicion për të kuptuar kur zhurma që ai krijon bëhet e bezdishme për njerëzit rreth tij. Në të njëjtën kohë dhe në nivele më të përgjithshme, autoritetet kompetente duhet të ndërmarrin kryerjen e studimeve të nevojshme për të mbrojtur popullsinë nga burimet e ndotjes akustike që kërcënojnë shëndetin tonë fizik dhe mendor. Përveç këtyre niveleve të larta të zhurmës, edhe zhurmat e moderuara të shkallës 85 decibel, si tingulli i alarmit të orës ose i kositëses së barit, mund të dëmtojë dëgjimin. Dëgjimi mund të preket nga zhurma të moderuara nëse jemi subjekt i tyre për një përiudhë të gjatë kohore. Por çfarë ndodh me zhurmat me intensitet të ulët vazhdimisht ekzistuese në mjedisin tonë rrethues? Tinguj të tillë janë ata të prodhuar nga trafiku, paisjet elektro-shtëpiake si lavapjata, muzika, pastruesi i vakumit, ajri i kondicionuar dhe avionët.
Tingujt me intensitet të ulët mund të mos kërcënojnë të dëgjuarit në mënyrë të drejtpërdrejtë megjithatë, si në shtëpi ashtu edhe në punë, ato mund të ndikojnë në shëndetin tonë fizik dhe mendor. Zhurmat e padëshirueshme rritin presionin, shkaktojnë lodhje, ulin gjumin, rritin stresin, ndikojnë negativisht në tretje dhe pengojnë përqëndrimin. Njerëzit që banojnë në zona me ndotje të lartë akustike si p.sh aeroportet, kanë një rrezik më të madh për hipertension krahasuar me ata që jetojnë larg tyre.
Sipas të dhënave të Organizatës Botërore të Shëndetësisë, në vlera komuniteti, ndotja akustike ul produktivitetin, aftësinë për të mësuar, rrit aksidentet, rrit asenteizmin dhe kontribon në përdorimin e barnave narkotike.
Në vendin e punës, zhurmat në kombinim me kompleksitetin e punës çojnë në një rritje të sëmundjeve kardiovaskulare si rezultat i rritjes së presionit. Zhurma çon në aktivizimin e mekanizmave stresues. Ndërkohë që një reagim i tillë është fillimisht natyral dhe i nevojshëm, kur si pasojë e zhurmave të padëshiruara ajo bëhet permanente, atëherë është e dëmshme për shëndetin e trupit dhe të mendjes. Për më shumë, kërkimiet kanë treguar se në rastet kur njerëzit ndjehen sikur nuk mund të bëjnë më asgjë kundër ndotjes akustike, ata demotivohen. Atyre u duket më e vështirë për të zgjidhur problemin dhe heqin dorë nga pikësynimet e vendosura më herët.
Tek fëmijët, ndotja akustike mund të ndikojë negativisht aftësitë e tyre për të lexuar dhe mësuar. Në ato klasa me ndotje akustike nxënësit tregojnë përformancë më të ulët në krahasim me studentët e klasave të tjera të së njëjtës shkollë ku nuk ka ndotje akustike. Prandaj, shohim se zhurmat e padëshiruara mund të kenë efekte negative tek të rriturit dhe fëmijët. Për më shumë, sipas statistikave Njujorkeze, ndotja akustike është një nga ankimet më të shpeshta të bëra në lagjet e shumta të qytetit dhe mendohet se këto zhurma kontribojnë në rritjen e shkallës së kriminalitetit. Pra, secili nga ne duhet të marrë masat e nevojshme për të evituar krijimin e zhurmave që mund të shqetësojnë persona të tjerë.
Problemet e lidhura me përballjen e ndotjes akustike janë komplekse dhe kërkojnë rritjen e ndërgjegjësimit të secilit prej nesh. Secili nga ne duhet të jetë në pozicion për të kuptuar kur zhurma që ai krijon bëhet e bezdishme për njerëzit rreth tij. Në të njëjtën kohë dhe në nivele më të përgjithshme, autoritetet kompetente duhet të ndërmarrin kryerjen e studimeve të nevojshme për të mbrojtur popullsinë nga burimet e ndotjes akustike që kërcënojnë shëndetin tonë fizik dhe mendor.
Ndotja akustike, policia rrugore, asnjë gjobë për boritë e makinave
Zhurmat e zonave urbane shkaktojnë një sërë problemesh psikologjike tek qytetarët. Nga dasmat, ku boritë e makinave kumbojnë vazhdimisht, e deri te trafiku i rënduar që “acaron” shoferët e makinave, duke i bërë që të rrokasin boritë e tyre pafund, ndotja akustike shtohet gjithnjë e më shumë. Për këtë, Kuvendi vendosi gjashtë muaj më parë që të gjobiten të gjithë ata që shkelin ligjin mbi ndotjen akustike, i cili specifikon në mënyrë të veçantë boritë e makinave, por duket se realiteti është krejt ndryshe. Burime nga Policia Rrugore e kryeqytetit bëjnë të ditur se asnjë gjobë nuk është vendosur për këtë fenomen, ndonëse është një ndër shkeljet ligjore më të përhapura në rrugët e kryeqytetit.
Ligji dhe kodi rrugor
Sipas nenit 154 të Kodit Rrugor, në pikën 3 thuhet se “në qendrat e banuara sinjalizimet zanore janë të ndaluara, përveç rasteve të rreziqeve të menjëhershme. Në orët e natës, në vend të sinjalizimit zanor, lejohet përdorimi i dritave të largësisë me ndërprerje të shkurtra”. Ndërsa në pikën 5 të po këtij neni thuhet se “cilido që shkel dispozitat e këtij neni, ndëshkohet me masë administrative me gjobë nga pesëqind deri në dy mijë lekë”.
Ndërkohë, që një ligj i veçantë për ndotjen akustike ka hyrë në fuqi jo më shumë se gjashtë muaj më parë. Në të, jo vetëm që ndalohej në mënyrë absolute përdorimi i borive në qendrat e banuara, kur kjo nuk ishte e nevojshme, por ndalonte edhe makinat që për shkak të vjetërsisë së tyre apo konsumit, ndotnin akustikisht mjedisin.
Por në Tiranë, dhe kudo në qytet e Shqipërisë, vihet re se boritë jo vetëm që përdoren në qendrat e banuara, por ato përdoren rëndom pa qenë të nevojshme. E ndërkohë, policia tregon se nuk e ka prioritet gjobitjen e kësaj ndotjeje akustike, që sipas Institutit të Shëndetit Publik, shkakton një sërë problemesh tek qytetarët.
Bori makinash, zhurmë nga trafiku i rënduar, automjete të vjetra, ose të konsumuara, e një mori faktorësh të tjerë kanë bërë që tetë qytete shqiptare të kenë ndotje të lartë akustike, në nivel, që specialistët e quajnë alarmante. Nga viti në vit niveli i zhurmave pëson rritje drastike. Në krye të listës vijon të jetë Tirana, e cila ka një nivel mbi normat e lejuara të ndotjes akustike. Sipas studimit të Ministrisë së Mjedisit, rezulton një rritje e vlerave mesatare të nivelit të zhurmave natën në stacionet pranë kryqëzimeve me trafik intensiv, në qytetet Tiranë, Durrës dhe Fier, ndërkohë qytetet e tjera kanë nivel të njëjtë ndotjeje me vitin e kaluar. Sakaq, në qytetet e tjera zhurmat natën janë brenda niveleve të lejuara, bëhet e ditur nga Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave. Burimet kryesore të zhurmës së mjedisit, sipas specialistëve, përfshijnë trafikun ajror, trafikun rrugor, trafikun hekurudhor, industritë, ndërtimin dhe punët publike, si dhe rrethinat. Burimet kryesore të zhurmës së brendshme janë sistemet e ventilimit, aparaturat (makinat e zyrave), aparatet shtëpiake etj.
Ndotja zanore, veçanërisht e rëndë, në vendet në zhvillim, siç është dhe vendi ynë, i detyrohet kryesisht trafikut rrugor. Por, ndryshe nga shumë probleme të tjera të mjedisit, ndotja nga zhurma vazhdon të evoluojë dhe të krijojë një numër ankesash në rritje të asaj pjese të personave që janë të ekspozuar.
Monitorimi
Monitorimi i zhurmave urbane është kryer në 45 stacione monitorimi, në 8 qytete kryesore, me një popullsi prej 1.093.829 banorësh, që përbën mbi 30 për qind të popullsisë të Shqipërisë (3.401.198 banorësh, referuar INSTAT-it). Po këto qytete, sipas të njëjtit burim të dhënash, kanë mbi 60 për qind të automjeteve në qarkullim.
Qëllimi i monitorimit është njohja e nivelit të ndotjes akustike në pika të ndryshme të 8 qyteteve të vendit, për të dhënë mundësinë që të gjykohet mbi masën e ekspozimit të popullatës ndaj zhurmave në ditët e sotme, mbi ndërtimin e banesave, në lidhje me rrugët me trafik të madh dhe me qendrat industriale. Duke qenë se trafiku rrugor është një dukuri e karakterit të rastësishëm ose pseudo të rastësishëm, monitorimi i zhurmave të prodhuara prej tij u krye për një kohë matjeje prej maksimalisht 5 ditë. Monitorimi është përqendruar në pikat e nxehta të trafikut të këtyre qyteteve, brenda zonave të banuara dhe ku densiteti i trafikut është më i madh. Në secilin qytet janë përcaktuar stacionet e monitorimit të zhurmave në zonat më problematike që mund të shkaktojnë ndotje akustike, ndërsa janë kryer monitorime të vazhdueshme për të parë nivelin gjatë ditës dhe natës. Qyteti i Tiranës ka numrin më të madh të stacioneve të monitorimit, për shkak të popullsisë dhe qarkullimit rrugor më të madh.
Bazuar në vlerat e monitorimit, në shumicën e rretheve të tilla, si Tirana, Durrësi, Vlora dhe Fieri janë vënë re ndryshime të vogla në rritje në disa pikave, krahasuar me një vit më parë dhe ka dhe ulje në disa të tjera.
Në periudha dite, vihen re vlera të larta të zhurmave në të gjitha qytetet, të cilat variojnë në kufijtë e 70 decibel, por përjashtuar qytetin e Tiranës, që vazhdon të ruajë nivelet e tij të larta (74 decibel). Ndërkohë, bazuar në vlerat e monitorimit, vihet re ngritja e nivelit në qytete të tjera me një rritje nga 2-3 dhe në raste të veçanta si Korça dhe Saranda në 4 decibel.
Në qytetin e Fierit, vlera më e lartë ditën është në zonën përballë bankës (tregu) me 69 decibel dhe më e larta natën tek kryqëzimi për Vlorë me 48 decibel.
Në qytetin e Shkodrës, vlerat më të larta të zhurmës ditën dhe natën janë përkatësisht 72 decibel. Ndërsa, në qytetin e Vlorës vlerat e zhurmës janë 71 decibel vlera mesatare ditën dhe 43 vlera mesatare natën.
Në qytetin e Sarandës vlera mesatare ditën është 72 decibel dhe vlera mesatare natën me 41 decibel. Në qytetin e Korçës, këto vlera paraqiten 70 decibel ditën dhe 44 decibel natën.
Në Elbasan, vlera mesatare ditën rezulton të jetë tek kryqëzimi (Fusha e Loparit) me 72 decibel dhe vlera mesatare natën tek po ky kryqëzim me 44 decibel.
.jpg)
