Daniel Defoe
Daniel Defoe (1660-1737) St. Giles Cripplegate, Londër, ishte shkrimtar, gazetar, i cili njihet me veprën e tij “Robinson Kruzo”. Ishte bir i kasapit Xhejms Fo, mbiemër të cilin meqë tingëllonte bukur Danieli e ndryshoi Defo. Ai mësoi në një shkollë fetare dhe më pas filloi tregëtinë. Duke shitur e blerë mallra të ndryshme. Në këtë mënyrë ai bëri shumë udhëtime nëpër Evropë.
Daniel Defo në fillim luftoi kundër mbretit Xheims II. Kurse më vonë u fut në ushtrinë e Uilliam III. Asaj kohe u burgos dy here, pasi kishte shkruar disa tekste kundër kishës dhe qeverisë.
Ai punoi shumë në fillimet me gazetën e tij, ku botoi më shumë se 500 shkrime me emrin e vet - më shumë se çdo shkrimtar tjetër në gjuhën angleze. Ndërkohë , duhet përmendur se ai pati një jetë shumë aktive. Vdiq në vitin 1731, në Londër.
Diçka e veçantë dhe e çuditshme ka ndodhur me këtë shkrimtar. Daniel Defo filloi të shkruante novela kur mbushi gjashtëmbëdhjetë vjeç dhe nxori nga dora gjëra të mrekullueshme të cilat u bën të njohura në gjithë botën.
Veptat:
Kapiten Singellton
Moll Flanders
Roksana
Robinson Kruzo
Përmbledhja
Robinson Kruzo
Robinson Kruzo është novela e parë e Daniel Defos, e shkruar më 1719, dhe korri një sukses të menjëhershëm dhe të paparë ndonjëherë. Daniel Defo për romanin Robinson Kruzo është mbështetur në historinë e vërtetë të një detari i titulluar Aleksandër Selkirk, i cili u braktis nga piratët në ishullin Juan Fernandez, një ishull i vogël në oqeanin Pacifik. Ai jetoi atje, i vetmuar, për 28 vite me radhë dhe arriti të largohej së andejmi me ndihmën e një anijeje në vitin 1709.
Kjo novel nis me njëshkrim të Kruzos që kur ishte fmije e se lindi ndrra e tij pr tu të lundruar detet. Që në fillim të novels autori na njeh me një hyrje të veçantë duke e filluar kështu: Historia ime është e gjatë dhe zbavitëse, por.
Robinson Kruzo e kishte jetuar dikur i qetë një periudhë kohe në shtëpinë e tij në Angli. Mirëpo, dikur, ai vendosi të bëhej marinar dhe të lundronte në të gjithë detet e botës mbarë. Aty nga viti 1659 papritur e pakujtuar ai u gjend në një anije duke udhëtuar nga Brazili për në Afrikë dhe një ditë të bukur shpërtheu stuhia e cila e çau anijen dhe kështu Robinsoni së bashku me shokët e tij u gjendën në mes të dallgëve. Bënë aq e aq shumë përpjekje për të shpëtuar por u mbytën mizorisht, ndërsa Kruzo shpëtoi nga dallgët të cilat e hodhën në breg të një ishulli të vetmuar. Ky ishte një vend i çuditshëm, i egër. Kështu ai mbeti i vetëm pa ushqim, pa shokë, pa anije dhe pa asnjë mjet shpëtimi. Aty ai ndenji e jetoi për njëzet e shtatë vjet. Aty takoi edhe shokun e tij të egër Premtin. Kruzo (emri i familjes transkriptuar nga emri gjerman "Kreutznaer" ose "Kreutznär"), vendos të niset nga dok Mbretëreshës në Hull në një udhëtim në det në shtator 1651, kundër dëshirave të prindërve të tij, të cilët duan që ai të qëndrojnë në shtëpi dhe të marrin një karrierë në ligj. Pas një udhëtim të zhurmshëm që sheh anija e tij të mbytur nga një stuhi vicioze, epshin e tij për në det mbetet aq e fortë që ai parashtron në det përsëri. Ky udhëtim shumë përfundon në katastrofë si anije është marrë përsipër nga piratët Shitje dhe Kruzo e bëhet skllav i një Moor. Ai arrin të shpëtojë me një barkë dhe një djalë me emrin Xury, më vonë, Kruzo është miqësua nga kapiteni i një anije portugeze në brigjet perëndimore të Afrikës. Anija është në rrugës për në Brazil. Atje, me ndihmën e kapitenit, Kruzo bëhet pronar i një plantacion.
Vite më vonë, ai bashkohet me një ekspeditë për të sjellë skllevër nga Afrika, por ai është lundërthyes në një furtunë rreth dyzet kilometra në det në një ishull (të cilën ai e quan ishulli i sheh dritë në fund), në afërsi të grykëderdhjes së lumit Orinoco më 30 shtator, 1659 . shokët e tij të gjithë vdesin. Duke e tejkaluar dëshpërimin e tij, ai nxjerr armët, mjete, dhe furnizime të tjera nga anija para se ai e thyen larg dhe zhytet. Ai vazhdon për të ndërtuar një të rrethim, në banim pranë një shpellë të cilën ai gërmoi vetë. Ai mban një kalendar duke i bërë shënon në një kryq prej druri e ndërtuar nga vetë, gjuan, rritet misri dhe oriz, rrush, shtrohet pyetja për të bërë rrush të thatë për muajt e dimrit, mëson për të bërë qeramikë, ngre dhi, etj, duke përdorur mjetet e krijuar nga guri dhe druri të cilën ai korrat në ishull, dhe miraton një papagall i vogël. Ai lexon Biblën dhe papritmas bëhet e fetare, duke e falënderuar Perëndinë për fatin e tij në të cilin asgjë nuk është e humbur, por shoqëri.
Vite më vonë, ai zbulon kanibalët armatorë cilët herë pas here vizitoni ishullin për të vrarë dhe ngrënë të burgosurit. Në fillim ai ka në plan për të vrarë ata për kryerjen e një neverie, por më vonë e kupton se ai nuk ka të drejtë ta bëjë këtë si kanibalët nuk kanë vetëdije dhe kryejnë një krim. Ai ëndrrat e marrjes së një ose dy shërbëtorët e liruar nga disa të burgosur, dhe në të vërtetë, kur një i burgosur ia del mbanë të shpëtuar, Kruzo e ndihmon atë, e emërtoi shokun e tij të ri "e Premte" pas ditë të javës që ai u shfaq. Kruzo ia mëson atij anglisht. Pas një pale tjetër të vendasve arrin që të marrim pjesë në një gosti kanibal, Kruzo dhe e Premte arritur të vrasin më të madhe të vendasve dhe për të shpëtuar dy nga të burgosurit. Njëri është babai i Premtit dhe të tjeri është një spanjoll, i cili informon Kruzon se ka spanjollë të tjera në aneijen lundruese në kontinent. Një plan është hartuar, ku spanjolli do të kthehen me babain e premtit në kontinent dhe sillni të tjerët këtu për të ndërtuar një anije, që do të lundroi në një port spanjoll.
Para kthimit spanjollë, një anije angleze duket; mutineers kanë marrë kontrollin e anijeve dhe për qëllim të ngjyrës gështenjë ish-kapitenit të tyre në ishull. Kruzo dhe greva e anijes arritën një marrëveshje, në të cilën ai e ndihmon kapitenin dhe detarët luajalist të rimarrë anije nga kryengritësit, pas së cilës ata kanë për qëllim të largohen nga e keqja e kryengritësit në ishull. Para se ata të nisen për në Angli, Kruzo i tregon ish kryengritsit se si ai ka jetuar në ishull, dhe deklaron se do të ketë më shumë burra vijnë. Kruzo më 19 dhjetor 1686 lë ishullin, dhe arrin kthehet në Angli 11 qershor 1687.
u ktheva në Angli shëndoshe e mir, por, o cudi e madhe, e ndjeva veten krejtësisht te huaj. 2Ai mëson se familja e tij e menduan atë të vdekur. Kruzo pastaj niset për Lisbonë për të kërkuar fitimin e pasurisë së tij në Brazil, i cili ka dhënë atij një sasi të madhe të pasurisë. Në përfundim, ai e merr pasurinë e vet mbi tokë në Angli për të shmangur udhëtimin në det. I premti vjen me atë dhe gjatë rrugës ata durojnë një aventurë të fundit së bashku si ata ndal qindra e ujqërve uritur, ndërsa kalimi Pyrenees.
Mbi personazhin kryesor :
Robinson Kruzo - protagonist i romanit . Kruzo fillon romanin si një i ri në shkollë të mesme në Jork në kërkim të një karrierë. Ai babai i rekomandon te stdioj per ligjin, por Kruzon e mallëngjehen ideja për një jetë në det, dhe rebelimin e tij të mëvonshëm dhe vendimi për t'u bërë një tregtar është pika e fillimit për aventurë të tërë që vijon. Ndjenjat e tij të paqarta, por e përsëritur e fajit mbi ngjyrën e tij të mosbindjes pjesën e parë të gjysmës së parë të tregimit dhe të na tregojnë se si frika shpesh her e dominon. Kruzo është i qëndrueshme dhe i ngadalshëm në çdo gjë që ai bën, dhe këmbëngulja e tij i siguron mbijetesën e tij përmes stuhive, skllavërimi dhe një njëzet e tetë vjet izolimi në një ishull të shkretë.
Analiza
Tregimet më të mira të fillojë me një listë themelore: gjendja fillestare, konflikti, ndërlikim, kulmi, pezullim, pajtimin, dhe përfundim.
Situata fillestare
Kruzo dëshiron të shohë botën. Babai i tij e ndalon atë.
Kruzo është i ri në shkoll të mesme. Ai është kurioz dhe dëshiron për të udhëtuar në botë dhe të lundrojnë në det. Babai i tij nuk mendon se kjo është një ide e mirë, dhe ofron një paralajmërim se nëse largohet nga shtëpia, do te ketë probleme. Në këtë fillim ne shohim Kruson duke sfiduar dëshirat e babait të tij dhe duke mos treguar respekt .
Konflikt
Kruzo lë shtëpinë dhe udhëton në botë. Fat i keq.
Mos harrojme se para se Kruzo te niste jetën e tij si aventurjere ai kishte nje jetë shumë të mirë. Kur Kruzo lë shtëpinë pavarsisht se has në shumë aventura atë duket se e ndjek gjat gjithë kohës fat i keq. Ai arrin ne afrik në Afrikë, ku kthet ne skllav. Pas arratisjes së tij, ai arrin Brazil, ku ai bën një jetesë për disa vite në plantacionin e tij të sheqerit
Ndërlikimet
Kruzo ngec në një ishull të shkretë
Në një udhëtim ai mbetet në një ishull të shkretë. Kruzo është vetem në një ishull, sepse askush tjetër nuk i ka mbijetuar një përmbytje. Izoluar plotësisht, ai disi arrin të mbijetojë. Ai gjithashtu ka një zgjim shpirtëror dhe fillon duke lexuar Biblën.
Kulmi
Kruzo gjen një gjurmë në rërë.
Pas shumë vitesh vetmie ne fund mësojmë se Kruzo nuk është i vetëm në ishull. Ka edhe të tjerë dhe ata janë, tmerri i tmerreve, kanibalë!
Përfundim
Kruzo ndihmon të largohet nga ishulli
Ai i bashkohet një varke të madhe angleze plotë me marinarë. Kruzo mëson se njerëzit kanë rebeluar kundër kapitenit të tyre. Pas Kruzo ndihmon për të rivendosur rendin në anije, burrat dhe kapiteni zotohen për besnikëri ndaj kruzos dhe të bien dakord për të marrë atë në shtëpi.
Përfundim
Kruzo kthehet në shtëpi.
Kruzo pastaj kthehet në Evropë me mikun e tij, ku ai vjen në një marrëveshje të madhe të parave nga plantacione të tij sheqer. Kruzo martohet dhe përfundimisht riviziton ishullin në vitet e tij më vonë. Romani përfundon me premtimin e më shumë nga aventurat e tij në vazhdim.
Gjuha në këtë vepër është e thjeshtë dhe e kuptueshme. Ky romanë është një romanë që nuk i përket letërket letsisë për fëmijë por preferohet nga ato për mënyrën se si autori trajton ngjarjen që çdo faqe e librit ngjallë një kurjozitet të mëtejshëm dhe fëmijët janë kurjozë për leximin e librit.klithet nte novel janë të pakta .psh.: - Zotëri, zotëri! –klithte.
U shkrua në 1719, kur autori ishte 60 vjeç dhe ishte “ngopur” me përvojë jetësore dhe artistike. Subjekti nuk është i trilluar. Një ngjarje e tillë kish ndodhur në fillim të shekullit 18-të me në marinar skocez që jetoi 4 vjet në një ishull të pabanuar. Dëfo, që u njoh me këtë ngjarje të bujshme, para se ta shkruante i vuri vetes detyrë: së pari, të krijonte një tregim sa më tërheqës dhe krejtësisht të ngjashëm me një ngjarje reale; së dyti të mos largohej nga e vërteta e besueshme. Ai kaloi kështu me mjeshtëri nga fakti real (detari skocez)vnë faktin artistik (Robinsoni).
Heroi i Dëfosë, megjithë vështirsitë e shumta, e ruan deri në fund energjinë, forcën e vullnetit, interesimin për shoqërinë njerzore, ndërsa detari skocez pothuaj u bë i egër, ndonëse mbeti gjallë. Këtu qëndron ndryshimi thelbësor midis njeriut real në vetmi dhe heroit ideal të Dëfosë. Shkrimtari përparimtarë futi në figurën e Robinsonit dëshirat dhe mendimer e veta. E vuri heroin në kondita që ngjallin simpatinë e njerëzve të thjeshtë.
Ka mendime që Robinsoni, në jetën e tij në ishullin e vetmuar, na riprodhon në miniaturë epokat e ndryshme historike që ka kaluar njerzimi, që nga komuniteti primitiv deri tek civilizmi i kohës së autorit. Mendojmë se nuk është pikërisht kështu. Ai, vërtet krijon për ndriçim një kandil me dhjemë, bën enë prej balte, sajon një kapele me lëkurë dhie etj. Atij vërtetë filluan ti mungojnë shumë gjëra të domosdoshme, por ama kishte me vete përvojën njerëzore, njohuritë shkencore të marra në shkollë, të cilat e ndihmuan për t’u orientuar disi më lehtë në jetën e shkretuar të ishullit. Ajo që mbajti gjallë Robinsonin në ishullin e vetmuar ishte optimizmi.
Krahaso vazhdimishtë të keqen me të mirën dhe dilte gjithmonë në përfundimin “ka dhe më keq” pasi ai pakloi peripeci nga më të çuditshmet e përsëri del mbanë me sukses. Ktu qëndron edhe mesazhi kryesor i autorit përmes kësaj vepre: njeriu me vullnet, me punë këmbëngulse, me zgjuarsi, e mbi të gjitha me optimizëm, mund ti bëj ballë të gjitha vështirsive
.jpg)
