Porti Detar i
Durrёsit shtrihet nё anёn veriore tё Gjirit tё Durrёsit, nё lindje tё Kepit
me tё njёjtin emёr, pozicioni gjeografik 41°192’/V dhe 19° 272’/L. Ai ka njё
ujëmbledhës detar me sipёrfaqe 67 ha, pjesa tokёsore ka njё sipёrfaqe tё
pёrgjithshme prej 120 ha. Porti ёshtё i vendosur nё Lindje tё masёs tokёsore te
Kepit tё Durrёsit, i cili i siguron strehё nga Lindja deri ne Veri-
Porti i Durrësit është ndër portet kryesore
të detit Adriatik dhe një nyjë e rëndësishme për transportin. Ky pozicion i
rëndësishëm kërkon ushtrimin e përgjegjësive në një nivel të lartë në mënyrë
efiçente dhe me standarte. Porti i Durrësit është Porti me ankorimin më të
mëdha të anijeve me konteinerë, mallrat rifuzo (mallrat e papërpunuara) dhe
pasagjerë në Shqipëri dhe i mbështet këto industri duke përpunuar rreth 80 % të
mallrave që hyjnë çdo vit, në vend. Nëpërmjet veprimtarisë së portit, janë
krijuar mbi 2000 vende pune. Për të mbajtur këtë nivel, porti vazhdimisht i
përgjigjet kërkesave për terminale moderne për përpunimin e mallrave, si dhe
për projekte në lidhje me infrastrukturën dhe transportin.
APD ka si qëllim, dhe ndjek politika për
privatizimin e shërbimeve në kontrata shërbimi ose konçesionare, ku sipas
përgjegjësive të përcaktuara në to, ushtron kontrollin për të garantuar
mbarëvajtjen dhe zbatimin e kontratave duke zhvilluar dhe implementuar
standartet ndërkombëtare portuale. APD ndjek dhe zbaton Master Planin e
zhvillimit të Portit dhe propozon dhe ndjek azhornimet e nevojshme të tij. Në
ushtrimin e përgjegjësive, APD, kryesisht lehtëson tregtinë e brendshme dhe
ndërkombëtare dhe jep kontribut në arritjen e objektivave ekonomike dhe
sociale.
Legjislacioni mbi Autoritetin Portual Durrës
a) Autoritetit Portual Durrës organizohet,
funksionon dhe ushtron përgjegjësitë në përputhje me:
-Ligjin nr 9251 datë 08.07.2004, i ndryshuar
“Kodi Detar i Republikës së Shqipërisë”;
-Ligji nr 9130 datë 08.09.2003 “Për
Autoritetin Portual”;
-Ligji nr 9281 datë 23.09.2004 “Për sigurinë
në anije dhe në porte”;
-Ligj nr.8485, datë 12.05.1999 “Kodi
proçedurave administrative të Repulikës së Shqipërisë”;
-Ligji nr 8766 datë 05.04.2001 “Për mbrojtjen
nga zjarri dhe për shpëtimin”;
-Ligji nr 8905 datë 06.06.2002 “Për mbrojtjen
e mjedisit detar nga ndojtja dhe dëmtimi”;
-VKM nr 596 datë 10.09.2004, i ndryshuar “Për
miratimin e statusit të Autoritetit Portual Durrës dhe riorganizimin e tij”;
-Ligj nr. 7761, datë 19.10.1993 “Për
parandalimin dhe luftimin e sëmundjeve ngjitëse”. Ligj nr.7643, datë 02.12.1992
“Për inspektoriatin sanitarë shtetëror”.
b) APD ushtron aktivitetin ekonomik,
financiar dhe kontrollin, në përputhje me:
-Ligji nr 10296 datë 08.07.2010 “Për
menaxhimin financiar dhe kontrollin”;
-Ligji nr 9920 datë 19.05.2008 i ndryshuar
“Për proçedurat tatimore në Republikën e Shqipërisë”;
-Ligji nr 8438 datë 28.12.1998 i ndryshuar
“Për tatimin mbi të ardhurat”;
-Ligji nr 7928 datë 27.04.1995 i ndryshuar
“Për tatimin mbi vlerën e shtuar”;
c) APD menaxhon dhe administron burimet
njerëzore në përputhje me:
-Ligji nr 7961 datë 12.07.1995, i ndryshuar
“Kodi i punës së Republikës së Shqipërisë”;
-Ligji nr 10237 datë 18.02.2010 “Për sigurinë
dhe shëndetin në punë”;
-Ligji nr 10405 datë 24.03.2011 “Për kompetencat
e caktimit të pagave dhe shpërblimeve”;
d) APD lidh kontrata në përmbushje të
funksioneve dhe përgjegjësive në përputhje me: -Ligji nr 7850 datë 29.07.1994,
i ndryshuar “Për Kodin Civil të Republikës së Shqipërisë”;
-Ligji nr 9643 datë 20.11.2006, i ndryshuar
“Për prokurimin Publik”;
-VKM nr 529, datë 8.6.2011, i ndryshuar “Për
përcaktimin e kritereve, të proçedurës dhe të mënyrës së dhënies me qera
enfiteozë apo kontrata të tjera të pasurisë shtetërore”.
Situata Aktuale e Privatizimeve
Në vitin 2009, Autoriteti Portual i Durrësit
rishikoi skemën e tij të mëparshme të privatizimit, megjithatë, në vend të
tenderimit të marrëveshjeve të shërbimit me disa operatorë, tashmë Autoriteti
Portual zgjodhi përdorimin e marrëveshjeve konçensionare, me periudha kohore
prej 35 vitesh. Skema e privatizimit që po ndërmerret aktualisht bazohet në
master-planin e portit të Durrësit. Master-plani sugjeronte që Autoriteti
Portual duhej të ndante portin në terminale. Secili terminal do të menaxhohet
më pas dhe operohet nga një operator terminali. Terminalet siç sugjerohen në
Master-Plan janë:
a)
Terminali i Kontenierëve.
b)
Terminali Lindor.
c)
Terminali i Trageteve.
d)
Terminali Perëndimor.
e)
Terminali i Çimentos.
1) Terminali i Kontenierëve:
Një marrëveshje konçesionare është akorduar
për menaxhimin, operimin dhe mirëmbajtjen e Terminalit të Konteinerëve Durrës
(TKD). Kohëzgjatja e konçesionit është për 35 vjet. Puna ka filluar tashmë.
2) Terminali Lindor:
Një marrëveshje konçesionare është akorduar
për menaxhimin, operimin dhe mirëmbajtjen e Terminalit Lindor. Kohëzgjatja e
konçesionit edhe këtu është për 35 vjet. Puna ka filluar tashmë më 15/7/2013.
3) Terminali i Trageteve:
Përgatitja e tenderit për marrëveshjen
konçesionare për akomodimin e terminalit të trageteve dhe anijeve Ro-Ro(roll
on- roll off)10 është në proçes.
4) Terminali
Perëndimor:
Terminali
Perëndimor i portit ndodhet në pjesën perëndimore të portit.Autoriteti Portual
i Durrësit po planifikon të rindërtojë kalatat e përpunimit të mallrave të
përgjithshme dhe rinfuze të lehta dhe proçesi i procedures së dhënies me
konçesion ka filluar tashmë dule synuar operimin e terminalit nga sektori
privat.
5) Terminali i
Çimentos
Një kompani
konsulence inxhinjerike është në proçes për t’u angazhuar në planifikimin e
terminalit të çimentos.
Ndërkohë të tjera
privatizime janë bërë :
-Në vitin 2009, u bë
privatizimi i Shërbimeve të Mirëmbajtjes Teknike dhe Mekanizmave të Autoritetit
Portual Durrës dhe po ashtu futja e operatorit të tretë privat në Shërbimet e
Ngarkim-shkarkimit.
-Në vitin 2011, u bë
privatizimi i Shërbimeve të Mirëmbajtjes së Aseteve, Infrastrukturës,
Teknologjisë Informacionit dhe Komunikimit të Autoritetit Portual Durrës.
-Në Mars 2013 u bë
privatizimi i Shërbimeve të Mirëmbajtjes së Aseteve, Infrastrukturës,
Inxhinierisë Civile, të Autoritetit Portual Durrës.
-Në Maj 2013, u bë
privatizimi i Shërbimeve të Mirëmbajtjes së Aseteve, Infrastrukturës
Energjitike të Autoritetit Portual Durrës.
Transformimi
në “Landlord” Port
Nëse menaxhimi i një
kompanie apo njësie publike siç është autoriteti portual po planifikon të
ndërmarrë ndryshime themelore në organizim është gjithmonë e kujdesshme dhe e
këshillueshme që gjithashtu të shihet se çfarë bëjnë organizata të tjera që
janë në situata të ngjashme apo që i kanë implementuar me sukses këto plane.
Për këtë arsye sugjerohet që të merret parasysh roli i pak porteve me rëndësi,
që tashmë e kanë ndërmarrë një reformë privatizimi. Portet që rekomandohen që
të shihen më nga afër janë:
a) Porti i
Hamburgut.
b) Porti i
Antwerpit.
c) Porti i Sidney.
d) Porti i
Gothenburgut.
Është e panevojshme
të thuhet se portet e Hamburg-ut, Antwerp-it dhe Melbourne-it janë shumë më të
mëdhenj se Porti i Durrësit në termat e volumit të përpunimit të mallrave,
hapësirave portuale, etj. Megjithatë, ato ofrojnë përpunimin e disa mallrave të
përziera, ashtu sikurse bën edhe Porti i Durrësit. Gjithashtu, ngjashëm me
Portin e Durrësit, të gjithë këto porte kanë të përbashkët atë që ato janë
porte të llojit pronar toke ‘landlord’ dhe atë që në të gjithë portet toka i
përket një Enti Shtetëror,i cili përfaqëson qytetin ose Qeverinë Qendrore.
Megjithatë, duhet thënë se këto porte kanë tashmë një histori të gjatë si porte
“landlord”, që do të thotë se shërbimet portuale u privatizuan tashmë shumë
vite më parë, përjashtuar Portin e Gothenburgut i cili i privatizoi shërbimet e
tij vetëm në vitet 2011/2012.
Karakteristikat e një Porti “Landlord” (Port Zotërues
Toke)
1)Porti “landlord”
karakterizohet nga orientimi i tij i përzier, publik-privat. Autoriteti Portual
vepron si ent rregullator dhe si pronar toke, ndërkohë që operacionet portuale
(veçanërisht përpunimi i mallit) kryhet nga kompani private. Shembuj të porteve
“landlord” janë Rotterdami, Antwerpi, New Yorku, etj. Sot, porti “landlord”
është modeli dominues i porteve.
2) Infrastruktura i
jepet me qera kompanive private, operuese ose të industrisë. Qeraja që i
paguhet Autoritetit Portual zakonisht është një shumë fikse për metër katror në
vit. Niveli i shumës së qerasë është i lidhur me kostot fillestare të
përgatitjes dhe ndërtimit.
3) Operatorët
privatë në port sigurojnë dhe mirëmbajnë superstrukturën e tyre përfshirë
ndërtesat. Ato gjithashtu blejnë dhe instalojnë paisjet e tyre. Në portet
“landlord”, fuqia punëtore punësohet nga operatorët privatë të terminaleve.
Funksionet e
Portit “Land- Lord”
Funksioni i “Landlord”-it .
a) Autoriteti Portual do të vijojë menaxhimin
e pasurive të patundshme për të ruajtur vlerën e tyre dhe për t’i përmirësuar
ato.
b) Ai do të vendosë për angazhimin në afate
të gjata të disponueshmërisë së hapësirave të tokës dhe të shfrytëzimit më të
përshtatshëm të tyre. Mirëmbajtja aktuale mund t’i nënkontraktohet firmave
private dhe publike.
c)
Autoriteti do të gjenerojë të ardhura nëpërmjet lëshimit të liçensave dhe
konçesioneve, me qëllim që të mbulojë shpenzimet.
Përveç rastit të veçantë ku i gjithë porti
dhe të gjithë asetet e tij i janë transferuar interesave private (d.m.th.
privatizim gjithëpërfshirës dhe i plotë), skema e privatizimit të portit në
thelb, nuk do të pakësojë aksionet e pasurive të patundshme të Autoritetit
Portual. Në fakt, ka më tepër mundësi të ngjasë e kundërta (për shembull,
burimet e Autoritetit Portual në fund të periudhës do të shtohen me terminale
të krijuara rishtas), të paktën nëse privatizimi i funksioneve operacionale të
portit është përfunduar me sukses nëpërmjet një strategjie të mirëkonceptuar të
zhvillimit portual. Më pas, Autoriteti Portual do të vijojë menaxhimin e
portofolit të pasurive të patundshme për të ruajtur vlerën e tyre dhe kurdo dhe
ku të jetë e mundur, për t’i përmirësuar ato.
Në fund, do t’i duhet të vendosë për
angazhime afatgjatë të disponimit të tokave dhe për shfrytëzimin e tyre më të
mirë. Një performancë efikase e funksionit ‘landlord’ presupozon edhe
mirëmbajtjen e kanaleve hyrëse, linjave të
lundrimit për hyrje në port, valëthyesve, portave mbrojtëse, baseneve për
rrotullimin e anijeve, kalatave, rrugëve të aksesit dhe të infrastrukturës
tjetër mbështetëse. Megjithatë, porti mbetet përgjegjës për mirëmbajtjen e
duhur virtualisht të të gjithë punimeve infrastrukturore, mirëmbajtjes aktuale
në territorin e tij dhe të pjesës më të madhe të superstrukturës, mirëmbajtja
aktuale mund të nënkontraktohet me firma private apo publike. Duke akorduar
liçensa dhe konçesione, Autoriteti do të gjenerojë të ardhura me qëllim që të
mbulojë shpenzimet që dalin nga funksionet e tjera të tij dhe për të cilat ose
nuk merret ose mund të merret shumë pak e ardhur specifike.
1)Funksionet
e Planifikimit dhe të Zhvillimit
a) Kompanitë private as nuk kanë prirje dhe
as nuk janë të paisura që të marin direkt përgjegjësinë për zhvillimin
afatgjatë të portit.
b) Zhvillimi strategjik i masterplaneve,
marrja e fondeve për punime madhore në infrastrukturë dhe mbikqyrja e
implementimit të tyre aktual do të kryhet nga një Autoritet Portual.
c) Një skemë privatizimi e menduar mirë dhe e
strukturuar mjaftueshëm, do të përforcojë organizimin e Autoritetit në mënyrë
që të mund t’a plotësojë me efiksitet rolin e tij si një ent politikë bërës.
d) Autoritetet Portuale janë të nëvojshme
përderisa janë në gjendje të drejtojnë proçeset e planifikimit afatgjatë dhe
monitorimin e performancës.
2)Funksione
Rregullatore, Mbikqyrëse dhe Vëzhguese
a) Mirëmbajtja dhe përmirësimi i portofolit
të pronave të patundshme të portit kërkon mbikqyrje dhe vëzhgim dhe kjo duhet
bërë në përputhje me ligjet ekzistuese, rregullat dhe rregulloret.
b) Shumë nga Autoritetet Portuale në fakt
kanë fuqi rregullatore në raport me operatorët e sektorit privat.
c) E gjithë kjo ka një ndikim të
konsiderueshëm në proçesin e privatizimit dhe shpjegon se përse aspektet
statutore dhe rregullatore të menaxhimit të portit është më mirë që t’i besohen
një Autoriteti Publik.
d) Ky argument përforcohet nga fakti që
sektori privat e konsideron atë si pa lidhje me arritjen e synimeve të tij
primare të menaxhimit.
3)Funksione
Politike dhe Promocionale
a) Funksionet e
politikë bërjes dhe planifikimit kërkojnë studimin e zhvillimit të trafiqeve në
botë dhe në nivele rajonale dhe lokale.
b) Gjithashtu,
kërkon monitorimin e performancës portuale dhe ndjekjen e zhvillimeve
strukturore dhe teknologjike.
c) Autoriteti
Portual është si nje pikë kyçe për investimet e ardhme në infrastrukturë.
d) Autoriteti
Portual nuk duhet të bëjë marketingun e operatorëve privatë; por duhet të
promovojë dhe bëjë marketing së bashku me to në projekte të huaja.
4)Funksionet Trajnuese
a) Në të kaluarën,
funksioni i zhvillimit të burimeve njerëzore në porte rrallë përkthehej në
veprime me qëllim të mjaftueshëm, thellësi dhe kohëzgjatje.
b) Kompanitë private
do të ofrojnë trajnim në punë e sipër, i cili shpesh është pragmatik dhe mjaft
efikas. Ky trajnim do të përfshijë njohjen, formimin profesional, menaxhim dhe
trajnim të vazhdueshëm.
c) Ekziston një
nevojë e konsiderueshme për implementimin e strategjive të trajnimit portual me
afat të gjatë. Organizimi dhe ekzekutimi i këtyre programeve nuk mund t’i
besohet vetëm
sektorit privat.
d) Autoritetet
Portuale mund të ndihmojnë në rritjen e kapaciteteve trajnuese si direkt ashtu
edhe duke mbështetur një Institut Trajnimi Portual me një kapacitet trajnimi të
strukturuar
më të madh.
Funksionet e organeve brenda Autoritetit Portual
1) Brenda sistemit
portual, një ose më shumë organe plotësojnë rolet si më poshtë:
a) Rregullator i veprimtarisë dhe
operacioneve ekonomike,
b) Rregullator i sigurisë detare,
sigurisë dhe kontrollit mjedisor,
c) Planifikues për operacionet e të
ardhmes dhe investimet kapitale,
d) Operator i shërbimeve dhe
terminaleve për lundrimin,
e) Promovues i shërbimeve portuale dhe
zhvillimit ekonomik,
f) Përpunues malli dhe magazinues,
g) Ofrues i shërbimeve ndihmëse.
2) Roli kyç i
autoritetit është ai i ‘landlord’-it, me përgjegjësinë e menaxhimit të pronave
të patundshme përfshirë përdorimin ekonomik, zhvillimin afat-gjatë, dhe ruajtja
e infrastrukturës bazë të portit, siç janë kanalet hyrëse, kalatat, rrugët e
aksesit, dhe tunelet.
3) Autoriteti zbaton konventa, ligje,
rregulla dhe rregullore dhe përgjigjet për konventat dhe ligjet që kanë lidhje
me sigurimin teknik, publik dhe sigurinë, mjedisin, lundrimin, dhe kujdesin
shëndetsor.
4) Autoriteti nxjerr akte nënligjore, ku
përfshihen rregullat dhe rregulloret në lidhje me sjelljen e mjeteve lundruese
në port, përdorimin e hapësirave portuale dhe çështje të tjera.
5) Funksioni planifikues i Autoritetit është
një çështje e komplikuar, veçanërisht për porte që ndodhen brenda apo pranë një
qyteti. Planifikuesi i portit duhet të marrë parasysh:
a) Konsistencën e planeve me kushtet e
përgjithshme të përdorimit të tokës të vendosur nga autoriteti kompetent.
b) Ndikimi i propozimeve për zhvillimin
portual në rrethinat direkte (mjedis, trafik, terminale dhe rrugë).
c) Përshtatshmëria e propozimeve të
zhvillimit portual në kontekstin e konkurencës ndërkombëtare, kombëtare dhe
rajonale të portit.
.jpg)
